بایگانی “آلودگی آب”

همگرایی برای رفع آلودگی آب

یکشنبه, ۲ شهریور, ۱۳۹۳

     نگرانی‌ها در حوزه آب تنها محدود به افت کمی منابع زیرزمینی و کاهش آورد چشمه‌ها و رودخانه‌ها نشده و شوربختانه بحران آب از منظر افت کیفی و روند صعودی آلودگی‌ها به حوزه سلامت مردم نیز وارد شده و نگرانی‌های زیادی را در حوزه آب شرب سکونتگاه‌های شهری و روستایی اکثر مناطق کشور بودجود آورده است. به همین بهانه گفتگویی با خبرنگار روزنامه آرمان داشته‌ام که در زیر با خوانندگان فرهیخته طبیعت بختیاری به اشتراک گذاشته می‌شود:

آلودگی آب آرمان

    روزنامه آرمان – حقیقی: آلودگی آب عبارت است از افزایش مقدار هر عنصری اعم از شیمیایی، فیزیکی یا بیولوژیکی که موجب تغییر خواص و نقش اساسی آن در مصارف ویژه‌‌اش شود. آب مهم‌ترین و بنیادی‌‌ترین عامل حیات موجودات زنده است. از این نظر جلوگیری از آلودگی آب نیز به همان نسبت مهم و مورد توجه بوده و یکی از مهم‌ترین دغدغه مسئولان رفع آلودگی آب مصرفی شهروندان است.

     عوامل آلوده‌کننده آب بسیار گوناگون ‌هستند و می‌توانند هم منابع آب‌های زیرزمینی و هم آب‌های سطحی را آلوده کنند. در بحث تامین کیفیت آب شرب سکونتگاه‌های شهری آنچه مطرح است نظارت وزارت بهداشت بر کیفیت و میزان آلودگی آب شرب است که از طریق سرکشی‌های مشخص دوره‌ای و هفتگی مخازن و محل‌های تهیه آب شرب برای سکونتگاه‌های شهری کیفیت آب و میزان آلاینده‌ها را بررسی می‌کند.

     موضوع آلودگی مخازن آب شرب و محل‌های سطحی آب شرب سکونتگاه‌ها از عمده وظایف وزارت بهداشت است. طبق تعریف کارشناسان، آبی که نیترات و فسفات داشته باشد در زمره آب آشامیدنی قرار نمی‌گیرد حال آنکه، این عناصر در آب شرب بیشتر نقاط شهری و به طور کلی در آب آشامیدنی شهروندان یافت می‌شود بنابراین، حتی اگر آبی زلال و تمیز، بی‌بو و بی‌رنگ باشد اما فسفات و نیترات داشته باشد به این معناست که این آب آشامیدنی نیست.

     نکته دیگر این است که در بحث کلان که همان منابع آب‌های زیرزمینی است و البته بخش عمده‌ای از آب شرب شهرها هم از همین منابع تامین می‌شود، قطعا نظارت بر سفره‌های زیرزمینی در حوزه فعالیت‌های محیط ‌زیست قرار می‌گیرد. آلودگی سفره‌های زیرزمینی ناشی از پساب‌های خانگی و فاضلاب‌های صنعتی و کشاورزی که دلیل عمده آن مصرف غیراصولی کودهای شیمیایی و سموم در بخش کشاورزی است، موجب آلودگی منابع آب در سطح زمین می‌شود و سپس منابع آب‌هایی که در سطح زمین داریم این آلودگی‌ها را به منابع آب‌های زیرزمینی منتقل می‌کنند.

     از این رو نقش سازمان حفاظت محیط‌ زیست و همچنین نحوه برخورد با مسببان آلودگی آب‌های زیرزمینی و آب‌های سطحی و جلوگیری از ورود آلاینده‌ها به منابع آب سطحی و رودخانه‌ها که از وظایف جدی این سازمان است بیش از پیش روشن می شود. از سوی دیگر بحث نظارت بر کمیت ذخایر و منابع آب کشور نیز که خود بحثی پیچیده دارد، بر عهده وزارت نیرو است.

     با توجه به مباحث گفته‌شده به این نتیجه می‌رسیم که مساله وضعیت آب شرب تهران مانند بسیاری از مسائل دیگر مختص وزارتخانه، سازمان یا ارگان خاصی نبوده و نیاز به همگرایی و هم‌افزایی سازمان‌ها و نهادهای مختلف کشور دارد. همانطور که بخش اعظمی از آب شرب تهران از طریق آب‌های سطحی تامین می شود و علاوه بر آلاینده‌های بخش کشاورزی و صنعت که به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر کیفیت آب تاثیر می‌گذارند، بخشی از آلایندگی‌ها هم از طریق زباله‌های اطراف رودخانه‌ها و پساب‌های شهری وارد آب مصرفی شهروندان می‌شود.

     از این رو متولیان امر باید با قراردادن ایستگاه‌های تصفیه، آلایندگی‌ها را کم و آلودگی‌های قابل حذف را از بین ببرند و تمهیداتی بیندیشند تا با نظارت دقیق حداقل آلودگی را در آب شرب شهری داشته باشیم. علاوه بر این بخشی از آلودگی آب که بسیار خطرناک است مربوط به افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی می‌شود. بنابراین در جاهایی که آب شرب از چاه‌های عمیق برداشت می‌شود به دلیل اینکه سطح آب زیرزمینی کاهش پیدا کرده است میزان نیترات بالایی که در این آب‌ها وجود دارد وارد سیستم آبرسانی مناطق شهری و روستایی شده و خسارت جدی بر حوزه سلامت شهری و شهروندان وارد می‌کند.

     به‌نظر می‌رسد در این میان، نقش همه سازمان‌ها و نهادهای مسئول به روشنی مشخص و برخورد با مسببان آلودگی آب‌های زیرزمینی و آب‌های سطحی تنها بخشی از ماجرا باشد. در رابطه با انعقاد تفاهمنامه‌های این حوزه باید گفت به طور کلی تفاهمنامه‌ها یک فضای تعاملی بین سازمان‌های مربوطه ایجاد می‌کنند اما آنچه در این میان مهم است ساز و کارهایی است که برای عملیاتی‌شدن هر تفاهمنامه‌ای موردنظر است و چگونگی و ماهیت ماموریت و اهداف را مشخص می‌کند و همچنین موجب هم‌افزایی دستگاه‌ها و نهادهای همکار می‌شود اما اگر انعقاد تفاهمنامه منجر به چشم‌پوشی از کوتاهی دستگاه‌ها از مسئولیت‌هایشان شود نه تنها کاری از پیش نمی‌برد بلکه وضعیت را هم بدتر می کند.

جانمایی نادرست سدی که می‌تواند بلای جان مردم منطقه شود!

شنبه, ۱۳ مهر, ۱۳۹۲

     جامع‌نگری و لحاظ تمامی مؤلفه‌های زمین‌شناسی، مهندسی سازه‌ای و ملاحظات محیط زیستی از اصول اجتناب‌ناپذیر در جانمایی سدهای آبی است که متأسفانه در برخی مکان‌یابی‌ها به‌صورت جدی و مسئولانه مورد توجه قرار نگرفته است. نمونه این سهل‌انگاری‌ها و نادیده گرفته شدن اصل جامع‌نگری؛ جانمایی نادرست سد غدیر در استان چهارمحال و بختیاری است که در همین زمینه در گفتگویی با خبرگزاری مهر شرکت کرده‌ام که می‌توانید شرح کامل آن‌را به‌همراه نقطه‌نظرات مدیرکل حفاظت محیط زیست استان در زیر بخوانید:

سد غدیر در درگاه مجازی خبرگزاری مهر

    کم‌توجه‌ای به عملیات‌های سازه‌ای برای مهار آب‌های سطحی و استفاده بیش از حد از منابع زیرزمینی – حدود ۸۰ درصد مصارف – همواره در شمار مهمترین چالش‌های حوزه مدیریت منابع آبی در میان متولیان و دست‌اندکاران استان چهارمحال و بختیاری مطرح بوده و مهار و ذخیره‌سازی آب‌های سطحی در دریاچه سدهای کوچک و بزرگ را مهمترین راه برون‌رفت از بحران آبی پیش‌روی بخش‌های کشاورزی، صنعت و شرب مردمان این دیار اعلام می‌دارند.

    صرف‌نظر از میزان صحت و نقش این ایده در حل چالش‌های آبی منطقه، به‌نظر می‌رسد جانمایی صحیح و انتخاب کارشناسی و اصولی محل احداث این سازه‌های آبی، نکته‌ای کلیدی و مهم در روند صحیح و پایدار دست‌یابی به اهداف تعیین شده در این بخش از مدیریت آبی منطقه باشد که گاها” مشاهده می‌شود به شکل شگفت‌انگیزی مورد غفلت طراحان اینگونه سازه‌ها قرار می‌گیرد.

    سد غدیر شهرستان فارسان چهارمحال و بختیاری یکی از سدهایی است که ذر راستای همین سیاست مدیریتی آبی بنیان نهاده شده و قرار است آب ذخیره شده در پشت این سد اضافه بر تأمین بخشی از نیازهای آبی بخش‌های صنعتی و کشاورزی منطقه، با ورود به شبکه‌های آب‌رسانی کمبود آب شرب ساکنان این شهرستان را جبران کند، اما متاسفانه جانمایی صورت گرفته فاقد جامع‌نگری لازم بوده و محل دفن زباله شهر باباحیدر سال‌هاست که در بالا دست مخزن این سد قرار گرفته است. مکانی که با آبگیری این سد، به زیر آب رفته و آلودگی‌های ناشی از شیرابه چندین ساله زباله‌های خانگی و صنعتی و بیمارستانی‌اش را وارد شبکه آب شرب مردم این دیار می‌کند و می‌تواند یک بحران میکروبی و محیط زیستی را را برای مردمان منطقه به‌دنبال داشته باشد! ماجرای تلخی که طراحان این سد فکر می‌کنند می‌توانند فقط با احداث یک خاکریز و جدا سازی محل دفن زباله از مخزن سد، مانع رخداد آن شوند.

    محل احداث این سد مخزنی در ۳ کیلومتری غرب شهر باباحیدر و بر روی رودخانه سراب است که دو سرشاخه سراب(چشمه پرآب سراب) و بردی منابع اصلی تأمین کننده آب آن هستند. گفتنی است که طول تاج سد این سد ۶۲۴ متر و ارتفاع آن از سنگ بستر ۶۸ متر و از نوع خاکی- سنگریزه‌ای است که عملیات اجرایی این سد از سال ۱۳۸۷ آغاز شده و به دلیل کمبود اعتبار هنوز به بهره‌برداری نرسیده است.

    و اما انتظار است نهادهای متولی حوزه محیط زیست و بهداشت محیط، فبل از آنکه فرصت‌های پیشگیری از دست برود و سلامت مردم با تهدیدهای جدی مواجه شود، با ورود مؤثر به این موضوع و بهره‌گیری از ظرفیت‌های قانونی سازمانی‌شان به وظایف و تکالیف خود در حوزه مراقبت از سلامت مردم عمل کنند.

محل رهاسازی زباله

سعید یوسف‌پور؛ مدیر کل حفاظت محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری: شیرابه زباله ها به خاک و سنگ بستر نفوذ کرده است!

     سد بابا حیدر شهرستان فارسان با هدف تامین آب شهر فارسان و روستاهای تابعه بنیان نهاده شده است. قبل از شروع احداث و محل احداث شد محل دفع زباله شهر باباحیدر بوده است و پیگیری های بسیاری توسط محیط زیست استان در این خصوص انجام شده است و اخطار به شهرداری باباحیدر نیز در این خصوص داده شده است و همچنین از سوی مراجع قضایی این مهم پیگیری شده است.

     هم اکنون زباله های شهر بابا حیدر در محل بالا دست مخزن سد ریخته می شود و اتفاقی که در این محل افتاده این است که آلودگی شدید در این منطقه رخ داده است و شیرابه زباله ها به خاک و سنگ بستر نفوذ کرده است. اگر سد بخواهد آبگیری شود الزاما باید زباله هایی که طی سالهای گذشته در این منطقه دپو شده است خارج شود و محل دفع زباله ایزوله شود.

     سنجش آلودگی از بستر باید انجام شود و عملیات خنثی سازی قبل از آبگیری انجام شود که در آینده سلامتی مردم شهرستان فارسان را تحت تاثیر قرار ندهد. در همین راستا تفاهمنامه هایی بین شهرداری باباحیدر و مجموعه آب منطقه ای مبادله شده است ولی متأسفانه اقدامات لازم در راستای تفاهمنامه ها هنوز عملی نشده است و اقدامات در این خصوص انجام نشده است.

     گفتنی است طول تاج سد این سد ۶۲۴ متر و ارتفاع آن از سنگ بستر ۶۸ متر و از نوع خاکی- سنگریزه‌ای است که عملیات اجرایی این سد از سال ۱۳۸۷ آغاز شده و به دلیل کمبود اعتبار هنوز به بهره‌برداری نرسیده است.

کاهش دبی؛ آلودگی‌های کیفی و دیداری رودخانه‌ها را افزایش داده است!

یکشنبه, ۲۹ اردیبهشت, ۱۳۹۲

     در سال‌های اخیر رها شدن و انباشت زباله‌های صنعتی، خانگی و ساختمانی؛ به‌همراه سدهای بزرگ در شمار مهم‌ترین تهدیدهای حیات رودخانه‌ها و تمامی زیستمندان این رگ‌های حیاتی زمین قرار گرفته‌اند. عدم رعایت حق‌آبه محیط‌ زیستی رودخانه‌ها در سدسازی‌ها و طرح‌های بزرگ انتقال آب بین حوضه‌ای، روند آلودگی‌های کیفی و دیداری ناشی از رها شدن و انباشت زباله‌ها در حاشیه و بستر رودخانه‌ها را به شدت افزایش داده است.

     در همین باره و هم‌زمان با روز ملی حمایت از رودخانه‌ها – ۲۹ اردیبهشت – مصاحبه‌ای با خبرگزاری مهر انجام داده‌ام که می‌توانید آن‌را در اینجا بخوانید.

آلودگی‌های کیفی و دیداری رودخانه‌ها