ضمن تجدید قدردانی از دکتر مرتضی خداقلی عزیز و همکاران ارجمندشان در پایگاه مدیریت خشکسالی کشاورزی استان اصفهان به پاس تهیه و ارسال گزارشات ارزشمند وضعیت ماهانه‌ی خشکسالی کشور، مشروح گزارش خرداد ماه ۱۳۹۰ این تیم سختکوش که برای تارنمای طبیعت بختیاری ارسال گردیده است؛ انتشار می بابد:

وضعیت خشکسالی ایران از مهر ۱۳۸۹ تا پایان خرداد ۱۳۹۰

بررسی‌های انجام گرفته در آخرین ماه از فصل بهار در پایگاه مدیریت خشکسالی کشاورزی مرکز تحقیقات کشاورزی و منایع طبیعی استان اصفهان و تجزیه و تحلیل نقشه‌های خشکسالی از ابتدای سال آبی ۹۰-۸۹ تا کنون نشان می­دهد که ایران در شرایطی نامطلوبی از لحاظ بارندگی قرار گرفته و پس از سپری شدن ۹ ماه از سال آبی جاری کماکان شاهد غلبه خشکسالی بر بخش عظیمی از کشور می­باشیم، به طوری که در حدود ۷۶ درصد از مساحت کشور خشکسالی حاکم است و  در مقایسه با ماه گذشته کاهش اندکی (در حدود ۱ درصد) نشان می­دهد.

با توجه به نمودار شماره ۱ در مجموع ۴ کلاس خشکسالی بسیار شدید، شدید، متوسط و خفیف و ۳ کلاس ترسالی خفیف، متوسط و شدید دیده می­شود.

خشکسالی بسیار شدید که با اشغال مساحتی در حدود ۱۳/۷ درصد به صورت دو لکه می­ باشد. نخستین لکه از ناحیه شرقی نایین شروع می­شود و پس از دربرگرفتن بافق، خور و  رباط پشت بادام به طبس می­رسد. لکه دیگر در بخش جنوب غربی کشور در استان خوزستان و نیز به صورت یک ناحیه باریک در منطقه چابهار و جاسک دیده می­شود.

خشکسالی شدید با مساحتی برابر ۲۰/۶ درصد به صورت نواری از نواحی شرقی کشور (جنوب استان خراسان رضوی و شمال استان خراسان جنوبی) با دربر گرفتن بخش­هایی از استان سمنان به سمت مرکز و سپس جنوب غرب کشور امتداد می­ یابد. همچنین شاخه دیگر این کلاس خشکسالی نیز از ناحیه غرب در امتداد کرانه­ های دریای عمان و خلیج فارس به نواحی جنوبی استان سیستان و بلوچستان ختم می ­شود.

خشکسالی متوسط با دربر گرفتن مساحتی در حدود ۱۹/۶ درصد به صورت دو نوار که خشکسالی شدید و بسیار شدید را در بر گرفته دیده می­ شود. یکی از نوارها از سمت غرب به شمال- شمال شرقی کشیده شده و نوار دیگر از جنوبی­ ترین ناحیه شروع گردیده و بخش اعظم استان فارس را در برگرفته و به شرق کشور (جنوب خراسان جنوبی) می­ رسد.

خشکسالی خفیف با دربر گرفتن بالاترین مساحت (۲۲/۱ درصد) چندین ناحیه از کشور را در برگرفته است. یکی از این نواحی از غرب کشور شروع شده و با گذر از خرم ­آباد، الیگودرز و استان قم به شمال کشور و به استان گیلان می­ رسد. همچنین این خشکسالی به صورت یک نوار از استان اردبیل (اردبیل و خلخال)، به سمت استان آذربایجان شرقی (میانه، اهر و مراغه) به سمت غرب کشور ادامه می­ یابد. همچنین در بخش­ هایی از شمال شرق کشور (شمال استان­ های خراسان رضوی و شمالی) دیده می­ شود و نیز به صورت نواری باریک در امتداد خشکسالی متوسط از شهرستان نهبندان به سمت استان ­های کرمان، فارس، هرمزگان کشیده شده است.

ادامه روند وقوع بارش­ های مناسب در قسمت­ های جنوب و جنوب شرقی کشور به مانند چند ماه گذشته سبب شده است که این نواحی همچنان وضعیت ترسالی خود را حفظ نمایند و تا حدودی بر مساحت خود بیافزایند. به طوری که در مجموع در کل ایران شاهد ۲۴ درصد ترسالی هستیم که ۱۵/۵ درصد به ترسالی خفیف، ۶/۲ درصد ترسالی متوسط و ۲/۳ درصد ترسالی شدید اختصاص یافته است.  وضعیت ترسالی بیشتر در مناطق جنوب شرق (استان­ های سیستان و بلوچستان و کرمان) و بخش­ های محدودی از شمال غرب کشور (قسمت­هایی از آذربایجان غربی، شرقی) دیده می ­شود.

مطالعات تغییرات بارندگی تجمعی (نمودار ۲) نشان می­ دهد که در کل ایران از مهر تا آذرماه مقدار بارش به تدریج کاهش یافته و در آذر تا اسفندماه با شیب زیادی روند بارش افزایش یافته و با وجود کاهشی که در فروردین ماه در مقدار بارندگی مشاهده می ­شود، در اردیبهشت­ ماه  مقدار بارش روند افزایشی را نشان می ­دهد و در خرداد همان روند اردیبهشت ماه را ادامه داده است.

اگرچه بر شدت و وسعت ترسالی در گوشه شمال غربی و در ناحیه جنوب شرقی نسبت به ماه گذشته (اردیبهشت ماه) افزوده شده است، ولی متاسفانه وسعت و شدت خشکسالی در دیگر نقاط ایران خصوصا در بخش مرکزی کشور در مقایسه با ماه گذشته فزونی یافته و حدود ۷۶ درصد خشکسالی در گستره ایران شرایط بحرانی و خطرات جدی را به ویژه در ناحیه مرکزی هشدار می ­دهد. ادامه یافتن چنین شرایطی در ماه­های گرم تابستان می­ تواند تاثیرات غیر قابل جبرانی را در کل ایران به جای گذارد. بنابراین توجه مسئولین امر در چنین شرایط بحرانی که بر ایران حاکم شده، در جهت جلوگیری از اثرات غیر قابل جبران خشکسالی خصوصا بر بخش­های مختلف کشاورزی لازم و مثمر ثمر می ­باشد.

خلاصه وضعیت خشکسالی ایران از مهرماه تا پایان خرداد­ماه ۱۳۹۰

– مجموع بارندگی ایران تا پایان خرداد­ماه در سال آبی جاری، ۱۸۰/۵۲ میلی‌متر

– میانگین بارندگی دراز مدت ایران در این دوره، ۲۲۵/۲۲ میلی­متر

– درصد کاهش بارندگی نسبت به دوره آماری بلند مدت: ۱۹/۸ درصد

– بالاترین درصد خشکسالی: ایستگاه­های چابهار و جاسک­ با حدود ۸۱ درصد کاهش بارندگی نسبت به میانگین درازمدت. طی این مدت، بارندگی این ایستگاه نسبت به میانگین درازمدت به یک پنجم کاهش یافته است.

– بالاترین درصد ترسالی: ایستگاه زاهدان با ۵۹/۷ درصد افزایش بارندگی نسبت به میانگین دراز مدت

– پرباران­­ترین استان: استان آذربایجان غربی با حدود ۵/۶ درصد افزایش بارش نسبت به میانگین درازمدت (نمودار شماره ۳).

–  کم­ باران­ترین استان: استان یزد با حدود ۵۰/۳ درصد کاهش بارش نسبت به میانگین درازمدت