بهکارگیری نیروهای مسلح برای مهار آتش جنگلها
به بهانه سخنان امیدبخش معاون اول رییس جمهور در خصوص برنامههای حمایتی دولت از نهادهای متولی مدیریت حریق در جنگلها و مراتع کشور، نگارنده به همراه یکی از اعضای فراکسیون محیط زیست مجلس در گفتگویی با خبرنگار روزنامه آرمان شرکت کرده که شرح کامل آن در شماره ۲۷۸۸ مورخ شنبه ۶ تیر ۱۳۹۴ آن روزنامه وزین منتشر شده است:
روزنامه آرمان: هر چند در سالهای اخیر آتشسوزی جنگلها اتفاقی بوده است که در همه فصلهای سال رخ میداده اما، در فصل گرما میزان سوختن جنگلها و مراتع افزایش پیدا میکند. همین امسال و در حالی که هنوز یک هفته از آغاز تابستان نگذشته است بارها شاهد آتشسوزی جنگلها و مراتع کشور بوده ایم که به نابودی چندین هکتار از تنفس گاهها منجر شده است. یکی از مسائل مهم در این زمینه کمبود نیرو و تجهیزات برای اطفاء حریق جنگلهاست. همین موضوع باعث شده است معاون اول رئیسجمهور از نیروهای نظامی بخواهد که در اطفاء حریق جنگلها مشارکت کنند.
این روزها شنیدن اسم شهرهایی مانند ایلام، گلستان، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد آتشسوزی در جنگل را با خود تداعی میکند. این آتشسوزیها در ماههای اخیر به نابودی چندین هکتار از جنگلهای کشور منتهی شد. آتشسوزیهایی که هر ساله در فصل گرما با شدتی باور نکردنی با دخالت عاملهای مختلف به جان جنگلهای کشور میافتند و به نابودی قسمت وسیعی از جنگلهای کشور میانجامند. عوامل ایجادکننده حریق را به سه دسته عمدی، غیر عمدی و طبیعی میتوان تقسیم کرد که دو عامل اول را میتوان عامل انسانی هم نامید، مساله مهم که در آتشسوزیها اخیر بسیار مطرح شده است افزایش نقش عامل انسانی در ایجاد آتشسوزیهاست. در سال گذشته نزدیک ۲۲ هزار هکتار از جنگلهای ما در آتش سوختند. مساله مهمی که در زمینه اطفای حریق در ماههای اخیر به شدت خودنمایی کرده است نبود تجهیزات و نیروی کافی برای خاموش کردن آتش است.
توانمندی و ظرفیت نیروهای مسلح در اطفای حریق
اهمیتی که یافتن راهکار برای آتشسوزی جنگلها دارد باعث شده است که معاون اول رئیسجمهور بگوید: رسیدگی به جنگلها و مراتع کشور و جلوگیری از آسیب و خسارت به این سرمایههای ملی از اولویتهای دولت است و باید این موضوع را با حساسیت ویژه دنبال و اعتبارات مورد نیاز آن را تامین کنیم. اسحاق جهانگیری در جلسه بررسی وضعیت آتشسوزی جنگلها و مراتع کشور، جنگلها و مراتع را از سرمایههای ملی و پراهمیت کشور برشمرد و با استقبال از حساسیت رسانهها و افکار عمومی نسبت به وقوع آتشسوزیها در جنگلهای کشور اظهار کرد: باید موضوع آتشسوزی جنگلها و مراتع کشور را به عنوان یک اولویت ویژه دنبال کنیم. او با اشاره به گزارشهای ارائهشده در این جلسه در زمینه اقدامات انجام شده از سوی سازمانهای مرتبط خاطرنشان کرد: به نظر میرسد این سازمانها تاکنون اقدامات خوبی انجام دادهاند و از آمادگی بیشتری برای جلوگیری از بروز حوادثی نظیر آتشسوزی در جنگلها و مراتع کشور برخوردارند.
او افزود: البته در این زمینه کمبودها و محدودیتهایی نیز در بخش اعتبارات و تجهیزات وجود دارد که انتظار میرود سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور تدابیر لازم را برای رفع این محدودیتها اتخاذ کند. او همچنین با تاکید بر وجود ظرفیتها و توانمندیهای فراوان در نیروهای مسلح برای کمک به اطفای حریق و جلوگیری از آتشسوزی جنگلها و مراتع کشور، از وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح خواست حداکثر زمینه همکاری نیروهای مسلح با سازمانهای ذیربط درخصوص جنگلها و مراتع کشور را فراهم کند. جهانگیری از رئیس سازمان مدیریت بحران کل کشور نیز خواست جلسهای در این زمینه با حضور دستگاههای مرتبط برگزار و طرح جامعی برای جلوگیری از آتشسوزی جنگلها و مراتع کشور تدوین کنند تا وظایف هر استان و هر دستگاه در این طرح مشخص باشد. او بر لزوم تجهیز ناوگان زمینی برای اطفای حریق و مهار آتشسوزی جنگلها و مراتع کشور تاکید کرد و از وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح خواست در خصوص پشتیبانی هوایی اطفای حریق نیز برنامهریزی لازم را انجام دهند. به گزارش ایلنا، معاون اول رئیسجمهور افزود: لازم است طرحی جامع برای پوشش هوایی جهت اطفای حریق جنگلها و مراتع با محوریت وزارت دفاع تدوین شود به گونهای که این طرح در یک دوره زمانی مشخص به اجرا درآید.
در بحث آتشسوزی برنامه محور نیستیم
یک کارشناس محیط زیست در مورد راهکارهای مقابله با آتشسوزی در جنگلها به «آرمان» میگوید: ما در بخش آتشسوزی فقط یک مؤلفه اطفای حریق را در نظر میگیریم و صبر میکنیم تا آتشسوزی اتفاق بیفتد و بعد دنبال راهحل میگردیم. ما در بحث آتشسوزی برنامه محور نیستیم.
هومان خاکپور میافزاید: باید برای مقابله با آتشسوزی یک برنامه مدون داشته باشیم که سه مرحله اصلی در آتشسوزی جنگلها را در برگیرد. این سه مرحله شامل پیش از حریق، حین حریق و پس از حریق هستند. او تصریح میکند: در مرحله پیش از حریق ما اقدامات پیشگیرانه نداریم که با آن احتمال حریق را پایین بیاوریم. آگاهی دادن به افراد محلی، نصب آتش بر از جمله اقدامات پیشگیرانه ای هستند که با انجام آنها به میزان زیادی از روی دادن حریق و خسارات آن میتوان کاست.
او ادامه میدهد: در مرحله حین حریق ما آمادگیهای لازم برای مقابله با حریق را نداریم. با اینکه قوانین خوبی در این زمینه داریم ولی بین سازمانها و دست اندرکاران این حوزه انسجام و هماهنگیهای لازم وجود ندارد و در نتیجه دستگاهها آمادگی لازم برای خاموش کردن حریق را ندارند. در قانون ملی شدن جنگلها که در ۱۳۴۷ به تصویب رسید ذکر شده است که تمام نیروهای نظامی و انتظامی و لشکری مؤظف هستند که در هنگام آتشسوزی به کمک سایر نهادها برای خاموش کردن حریق بیایند. از سوی دیگر نداشتن برنامه مشخص هنگام خاموش کردن حریق به سردرگمی نیروهای مردمی و دولتی انجامیده است که باعث کاهش کارآیی آنها میشود.
خاکپور میافزاید: در مرحله بعد از حریق هم برنامه ای مشخص برای احیا و بازسازی مناطقی که در آنها آتشسوزی روی داده است نداریم و به همین دلیل بعد از هر حریق بخشی از جنگلهای ما از بین میروند.
مساله محیط زیست یک موضوع فرابخشی است
یک عضو فراکسیون محیط زیست مجلس با اشاره به اصل ۵۲ قانون اساسی، حفاظت و صیانت از محیط زیست را وظیفه همگانی میداند و به «آرمان» میگوید: ایران مقام ششم تخریب جنگلها را در جهان دارد و اگر اوضاع به همین منوال ادامه پیدا کند تا ۵۰ سال آینده حتی یک درخت در جنگلهایمان نخواهیم داشت. کمالالدین پیرمؤذن میافزاید: یک راه حل مفید در این زمینه این است که برای چند سال بجز در موارد ضروری اجازه ندهند که از جنگلها بهرهبرداری شود. سازمان جنگلها و سازمان محیط زیست از نظر امکانات و نیرو محدودیتهای زیادی برای مقابله با حریق دارند.
او تصریح میکند: به لحاظ اینکه مساله محیط زیست یک موضوع فرابخشی است باید کسانی که حتی یک درصد هم مسئولیت دارند به یاری محیط زیست بشتابند. از ارتش، سپاه و هلالاحمر گرفته تا دستگاههایی مانند مدیریت بحران که برای آنها در این زمینه وظایفی تعریف شده است باید به کمک محیط زیست بیایند. او تأکید میکند: قانونی که کمیسیون کشاورزی در زمینه جنگلها در حال تصویب آن است به میزان زیادی خلأ قانونی موجود را پر میکند و میتواند یک راهکار محکم، جامع و کامل برای دستگاههای اجرایی باشد. بهویژه که توجه بیشتر این دولت به مساله محیط زیست و جنگلها امیدها را در این زمینه بیشتر کرده است. دولت میتواند با افزایش بودجه و منابع مالی حفاظت از محیط زیست را بیشتر کند.