درسی که از یک سانحه تلخ می توان گرفت!
دیروز – ۲۹ مرداد ۱۳۹۱ – قرقبان ذخیره گاه جنگلی شمس آباد دوراهان در چهار محال و بختیاری به جدالی ناخواسته با خرسی درشت اندام کشانده شد. مأمور حفاظتی منطقه – جبار سلیمان زاده – که صبح خیلی زود برای گشت و سرکشی در ذخیره گاه حضور پیدا کرده بود، حدود ساعت ۹ صبح در راه برگشت – که متأسفانه مسیر شناخته شده رفت و آمد خرس های منطقه برای برگشت انتخاب شده بود – ناگهان با خرس خاکستری بزرگ جثه ای مواجه می شود و به نظر می رسد هر دو ناخواسته وارد جدالی خونین شدند که پس از مجروحیت شدید محافظ منطقه، خوشبختانه آن خرس یک دفعه ای از ادامه درگیری منصرف شده، همکار شجاع مان را رها کرده و به راه خود ادامه می دهد.
نگارنده به واسطه مسئولیت اجرایی در منطقه، سریعا” در جریان ماجرا قرار گرفته و در محل بیمارستان بروجن با این همکار وظیفه شناس دیدار کرده و حقیقتا تحت تأثیر روحیه کم همتا و دانش طبیعی و زیست محیطی این مأمور بااخلاق قرار گرفتم. البته نباید تلاش های مسئولان منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری نادیده گرفته شود که به رغم ایام تعطیلات عید فطر، سزاوارانه کوشیدند تا در همان ساعات اولیه مأمور مجروح شده زیز نظر یک تیم پزشکی خوب تحت عمل جراحی قرار گرفته و خوشبختانه سلامت نسبی خود را بدست آوردند.
در گفتگوی امروز، جبار سلیمانی به نکات جالب و قابل توجه ای اشاره داشتند که حیفم آمد با خوانندگان گرامی طبیعت بختیاری به اشتراک نگذارم؛ ایشان به رغم جراحات شدیدی که از این جدال خونین بر تن داشت اما؛ آن خرس را مقصر نمی دانست و بر این باور بود که ما انسان ها وارد زیستگاه جانوری منطقه شده ایم و در این ماجرا هم اگر من از محل گدار این خرس به صورت آرام و بی سر و صدا عبور نمی کردم قطعن چنین برخورد و سانحه ای اتفاق نمی افتاد.
ایشان اعتقاد داشت که احتمالا این خرس برای خوردن ماهیان تلف شده مزارع پرورش ماهی منطقه که به صورت غیر اصولی در حاشیه رودخانه رها می شوند، ارتفاعات را ترک کرده و در راه برگشت ناخواسته سر راه همدیگر قرار گرفته ایم و این سانحه یک اتفاق ناخواسته برای هر دوی مان بوده است.
هر چند حضور غیر متعارف دامداران و شکارچیان سبب برهم خوردن نظام طبیعی این زیستگاه ارزشمند شده و کاهش منابع غذایی منطقه را به دنبال داشته است اما بدون شک رفتارهای غیر اصولی صاحبان مزارع پرورش ماهی تازه تأسیس که بی مهابا و بدون هر گونه نظارت بهداشتی از طرف دستگاه های متولی، ماهی های بیمار و تلف شده خود را در طبیعت و حاشیه رودخانه رها می کنند بی تأثیر نبوده و همین منابع غذایی آلوده سبب خواهند شد تا خرس های منطقه، ارتفاعات را رها کرده و برای خوردن این ماهی ها به باغات و محل های تردد باغداران و گردشگران نزدیک شوند.
بنابراین توصیه می شود؛ حتی الامکان از محل های گدار خرس ها عیور نکنید تا اینکه این حیوانات وحشی احساس نکنند که قلمروشان تهدید شده است، خرس ها برعکس قوه بویایی و شنوایی شان، از قدرت بینایی نسبتا ضعیفی برخوردارند و لازم است در زمان عبور از مسیرهای شناخته شده تردد آنها، با ایجاد سر و صدا و یا همراه داشتن سگ، از برخوردهای ناخواسته جلوگیری کنیم.
پی نوشت:
– به بهانه این سانحه تلخ که منجر به مجروحیت شدید مأمور ذخیره گاه شمس آباد شده است، دوست خوب مان – کوشان مهران عزیز – در خصوص رفتارشناسی و پراکنش زیستگاه های انواع خرس های ایران یادداشتی را برای “طبیعت بختیاری” ارسال کرده است که مشروح آن با خوانندگان گرامی این کلبه مجازی به اشتراک گذاشته می شود؛
در ایران دو نوع خرس وجود دارد؛ خرس سیاه آسیایی(زیر گونه بلوچی) که در بلوچستان، جنوب کرمان و شرق هرمزگان پراکنش دارد و نوع دوم خرس قهوه ای(زیر گونه سوری) که روزگاری از کوهستان های جنوبی شبه جزیره دلتای مصر تا کوه های اردن، فلسطین، لبنان، سوریه، ترکیه، ایران، جنوب ترکمنستان و جنوب قفقاز(ارمنستان و آذربایجان) قلمرو داشته است.
خرس سوری نسبت به دیگر گونه های خرس قهوه ای شمال قفقاز کوچکتر و دارای رنگ روشن تری است. رنگ این گونه خرس در ایران در نواحی شمالی زاگرس و رشته کوه البرز نسبت به مناطقی چون فارس، ایلام، بختیاری، بویراحمدی و شمال خوزستان تیره رنگتر است.
به هنگام بیدار شدن از خواب زمستانی، همراه داشتن توله، زخمی بودن و تغذیه؛ جانوری بسار تهاجمی خواهد بود. این جانور از قدرت بینایی ضعیف ولی از توانایی های شنوایی و بویایی بسیار قوی ای برخوردار است و گاهی پیش می آید که این حیوان قادر به گرفتن بو نشده و ناخواسته با انسان روبرو می شود.
بنابراین حتی الامکان در مسیرهای گدار خرس نباید گردش کرد، بایستی به صورت گروهی و با ایجاد سر و صدا در این مناطق حرکت کرد یا حداقل به همراه خود سگه گله داشته باشند. به هنگام کوهنوردی و طبیعت گردی بایستی پسماند غذای خود را در مناطق دور از چادر و محل اسکان و در زیر خاک دفن شوند تا سبب جذب خرس نگردد.
بسیاری از مردم به دلیل بلند شدن این جانور بر روی دو پا و ظاهر آرام و تأثیر برنامه های تلویزیونی، خرس را جانوری مهربان پنداشته و احتیاط را کنار گذاشته و به همین دلیل در زیستگاه هایی چون پارک ملی یلواستون آمریکا حوادث مرگباری را به دلیل عدم توجه به هشدارهای مأموران و بی دقتی و نزدیک شدن به این جانور که رفتارش چندان قابل پیش بینی نیست، مشاهده می شود.
در کل باید قبول کرد علاوه بر خرس، در هنگام مواجه شدن با سایر جانوران وحشی بایستی حداکثر احتیاط را در دستور کار قرار داد. و یادمان باشد که حمله یک خرس و یا یک پلنگ، هر گز معنای دشمنی با انسان ندارد.
انجمن محيط زيستي تسنيم گفته است:
۳۰ مرداد, ۱۳۹۱ در ساعت ۲۰:۵۱
با عرض سلام.
ما نیز به محض اطلاع از واقعه به بیمارستان ولیعصر بروجن رفتیم و از آقای سلیمان زاده عیادت کردیم. ایشان به رغم جراحات شدید، با روحیه بسیار بالایی که داشتند درباره چگونگی حادثه و جزئیات آن با ما صحبت کردند. ضمن ابراز همدردی اعضای انجمن با آقای سلیمان زاده و خانواده محترمشان، آرزوی بهبودی کامل دلیرمرد طبیعتمان را داریم.
با توجه به اطلاعاتی که اقای سلیمان زاده درباره مشخصات خرس به ما دادند، این خرس از گونه خرس قهوه ای بوده که برای اطلاع بیشتر خوانندگان مطالبی در مورد این گونه خرس در زیر آوردیم:
در ایران دو گونه خرس(سیاه و قهوه ای ) در وجود دارد.
خرس قهوه ای:
مشخصات: جثه بسیار بزرگی دارد(بزرگترین گوشتخوار ایران است). رنگی متفاوت از قهوه ای تیره تا زرد بور داشته و در مناطق غرب ایران رنگ اکثر خرس ها روشن تر از از نواحی شمالی است. وزن آن در حدود ۱۰۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم می باشد.
پراکندگی: از خراسان شمالی تا آذربایجان و از آذربایجان تا لرستان، خوزستان و فارس
عادات: شبگرد است و در مناطقی که آرامش کافی داشته باشد در روز هم مشاهده می شود. لانه خود را در شیب های کوهستانی در بین سنگهای بزرگ انباشته شده، سوراخ های طبیعی، غارها و یا در میان ریشه درختان انتخاب می کند. بسیار قوی است و در مواقع نزاع یا بازی اغلب روی دوپا می ایستد.
غذا: همه چیز خوار است اغلب از مواد گیاهی نظیر میوه ها و مواد حیوانی از قبیل ماهی، دام و لاشه حیوانات تغذیه می کند. به خوردن عسل نیز علاقه زیادی دارد. در اواخر تابستان و پاییز معمولا در مناطق پایین دست جنگل و یا دره ها که میوه های وحشی فراوان است ساکن می شوند.
خرس ها حیوانات صلح طلبی هستند و از درگیری اجتناب می کنند ولی خرسهای ماده بچه دار، خرس های زخمی و نیز خرسهایی که از خواب زمستانی بیدار شده اند گاهی مهاجم و بسیار خطرناکند. در سالهای اخیر به علت تخریب زیستگاه و کاهش مواد غذایی گاهی اوقات خرس ها به اماکن مسکونی می آیند.
هومان خاکپور گفته است:
۳۰ مرداد, ۱۳۹۱ در ساعت ۲۲:۱۰
به انجمن محیط زیستی تسنیم:
ممنون از همراهی های انرژی بخش تون با دیده بان طبیعت بختیاری و همین طور از طلاعات خوب تون که با خوانندگان این کلبه به اشتراک گذاشته اید صمیمانه سپاسگزاری می کنم.
در ضمن مسئولیت پذیری اعضای سخت کوش و بی ادعای آن انجمن پیشگام در بام ایران باعث افتخار اهالی بام نشین دیار بختیاری است.
محمد درویش گفته است:
۳۱ مرداد, ۱۳۹۱ در ساعت ۰۰:۱۱
امیدوارم روایت چنین رخدادهای تلخی سبب شود که مردم با آگاهی بیشتر و رفتارشناسی دقیق تر، پژواک حیوانات وحشی را درک کنند.
درود و به امید شفای کامل جناب سلیمان زاده.
عباس محمدي گفته است:
۳۱ مرداد, ۱۳۹۱ در ساعت ۱۱:۵۹
درود
شاید به نظرتان گزافه گویی بیاید، اما من به این محیط بان حسادت می کنم! خیلی دلم می خواهد که با حیوانات وحشی رو در رو شوم و متاسفانه در ایران آن قدر تراکم جانوران کم شده که چنین امکانی نیست. توضیحات کوشان بسیار بجا و دقیق بود و من عینا شبیه به آن را در آمریکا (پارک ملی گراند تیتان) از محیط بانان شنیده ام. و خودم برای آن که با خرس مواجه شوم، برعکس توصیه های آنان، یک روز از تیم جدا شدم و بی صدا حرکت کردم و خوشبختانه خرسی را در چند متری خودم یافتم! اما به آن خرس نزدیک تر نشدم و او هم چون سخت مشغول تغذیه از یک نوع میوه ی جنگلی شبیه به انگور بود، محل من نگذاشت!
به هر حال، توصیه به طبیعت گردان این است که در محل های مشکوک به عبور این گونه جانوران، دسته جمعی و با سر و صدا حرکت کنند تا جانور به ایشان نزدیک نشود.
(هومان عزیز، از اظهار نظرت در مورد نوشته ی ضرابیان سپاسگزارم.)
عباس محمدی گفته است:
۳۱ مرداد, ۱۳۹۱ در ساعت ۲۲:۳۹
ماجرای دیگری در ارتباط با خرس به یادم آمد: ۱۲-۱۰ سال پیش، یک کوه نورد جوان همدانی به نام کاظم عرب روی یکی از خط الراس های شمال غربی ایران از تیم خود جدا و از مسیر منحرف می شود. کمی بعد، او با یک خرس و دو توله اش روبرو می شود. خرس مادر (یا پدر؟) ضربه ای به کاظم می زند، اما کاظم خود را روی زمین می اندازد و بی حرکت، تظاهر به مردن می کند. خرس بزرگ، دور او می چرخد (روی او ادرار می کند!) و سپس می رود.
گویا یکی از بهترین اقدام های دفاعی در برابر خرس، تظاهر به مردن است.
انجمن محيط زيستي تسنيم گفته است:
۱ شهریور, ۱۳۹۱ در ساعت ۱۰:۴۰
اگر با رعایت تمامی موارد با یک خرس مواجه شدیم چه اقداماتی انجام دهیم؟
۱) اگر تفنگ همراه خود دارید هیچ گاه به حیوان شلیک نکنید ( افراد بی تجربه ) زیرا با این کار حیوان عصبانی خواهد شد و خشم آن پاگیر شما خواهد شد .
۲) اگر خرس شما را دید سعی کنید با صدای بلند فریاد بزنید هیچگاه پا پس نکشید حتی اگر او کمی جلوتر هم آمد پا پس نکشید و به طرف آن سنگ پرتاب کنید .
۳) در صورت داشتن اسپره فلفل یا موادی از این قبیل ( اسپره دور کننده خرس ، دستگاه دفع خرس ، اسپره شعله افکن و .. )به طور حتم حیوان از شما دور خواهد شد .
۴) در صورتی که خرس به شما حمله ور شد ( دوید به سمت شما ) خود را به مردن بزنید و دست های خود را روی گردن خود قرار دهید ( به طور حتم خرس شما را با تکان دادن ارزیابی خواهد نمود ولی شما باید ، اعتماد به نفس خود را تا حد امکان حفظ کنید در این صورت خرس شما را رها خواهد کرد.
۵) اگر بخاطر هر دلیلی ( ترس ) مجبور به فرار شدید در هنگام فرار کوله یا هر چیز بزرگی و قابل توجهی که دارید مثلا کاپشن خود را لوله کرده و حین فرار روی زمین رها کنید این کار فرصتی برای فرار و فاصله گرفتن از خرس به شما می دهد .
احسان گفته است:
۱ شهریور, ۱۳۹۱ در ساعت ۱۶:۵۰
جناب خاکپور
مطلب شما که به جای خود ، از نظرات دوستان هم استفاده کردیم . اطلاعات بسیار ارزنده ای نصیبمان شد.
البته اگر روزی خرسی به من حمله کرد مطمئنم که کاری ازپیش نمیبرد چون وقتی که درحال تعقیب من است به طور پی در پی لیز می خورد
ابوذر گفته است:
۲ شهریور, ۱۳۹۱ در ساعت ۱۷:۴۹
سلام آقای خاکپور عزیز واقعا اتفاق غیر منتظره و خطرناکی بوده که خداروشکر محیط بان عزیز رو به کام مرگ نکشانده اما نمیشه همیشه بدون برنامه کاری رو در طبیعت انجام داد و گفت انشالله چیزی نمیشه. به نظر من محیط بان هم مقصر بوده در حال حاظر این اتفاق برای مردم عادی نیفتادهبرای یک محیط بان اداره افتاده که جای تاسف داره . در عین حال که گفتم اتفاق غیر منتظره بوده اما دوست عزیز محیط بان باید مسیر مناسب برای گشت انتخاب میکرده که احتمال برخورد با این جاندار خطرناک رو تا حد زیادی کم میکرد. و دیگر وظیفه ی منابع طبیعی هست که مناطق ÷ایین دست جنگلی که میگید ÷رورش ماهی هم داره و مردم اونجا فعالیت داند باید حصار کشی مناسب بشه و تا حدودی از ورود این حیوان به اون مناطق جلوگیری کنه. و در اخر اگر ذخیرهگاه خرس در معرض تخریب قرار گرفته باز وظیفه ی مسولین ادارست که قرق و رها کردن شکار مصنوعی و مرده برای تغذیه ی خرس رو در منطقه انجام بدن. منابع طبیعی در عصر مدرن عرصه ای نیست که بگیم اصلا نباید طرفش رفت . و ما منابع طبیعی چی ها بشینیم و بگیم مردم طرف جنگل و مرتع نرید زیستگاه خراب میشه خودتون هم اوف میشید.
وجدان گفته است:
۴ شهریور, ۱۳۹۱ در ساعت ۱۲:۴۲
سلام امیدوارم حال این قرقبان باروحیه خوب شده باشد و امیدوارم که شرکتی که از طریق آن نیرو را بکارگرفته اید بیمه مسئولیت مدنی داشته باشد تا قسمتی از خسارت های مادی وارده به این عزیز جبران شود و در صورتیکه فاقد بیمه می باشد برای اخذ خسارت از طریق سازمان تامین اجتماعی اقدام نماید . ضمنا به مسئولین اداره کل منابع طبیعی و ابخیزداری استان پیشنهاد می گردد قبل از ابلاغ پیمانها به پیمانکارانی که دارای قرارداد های حفاظت هستند بیمه نامه مسئولیت مدنی کارفرما در مقابل کارکنان خود را تحویل اداره دهند تا در صورت بروز چنین حوادثی برای زیاندیده و شرکت مجری اطمینان خاطر بیشتری داشته باشد
هومان خاکپور گفته است:
۱۶ شهریور, ۱۳۹۱ در ساعت ۲۳:۵۶
ممنونم از همراهی های همیشگی دوستان عزیز؛
محمد درویش، عباس محمدی و سرکار خانم لیلا اخلاصی(در انجمن محیط زیستی تسنیم)
هومان خاکپور گفته است:
۱۶ شهریور, ۱۳۹۱ در ساعت ۲۳:۵۹
از ابراز لطف دوستان خوبم احسان و ابوذر سپاسگزارم. از اینکه مطالب این تارنما مورد استفاده دوستان قرار میگیرد خوشحالم.
هومان خاکپور گفته است:
۱۷ شهریور, ۱۳۹۱ در ساعت ۰۰:۰۰
به وجدان:
ممنون از دعا و راهنمایی تان دوست عزیز