بررسی‌های تحقیقاتی و پهنه‌بندی‌های میدانی محققان و کارشناسان مرکز تحقیقات و اداره کل منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری اضافه برگزارش‌های تحقیقاتی منتشره دیگر استان‌ها که اغلب خبر از وقوع زوال و خشکیدکی در بلوط‌زارهای آن مناظق زاگرسی دارد، حکایت از این حقیقت نگران‌کننده دارد که اضافه بر گونه بلوط، برخی گونه‌های درختی و درختچه‌ای و بوته‌ای اکوسیستم‌های جنگلی و مرتعی استان نیز درگیر این پدیده شده‌اند! ماجرای ناگواری که حدود ۵ سال پیش با خشکیدگی درختان بلوط آغاز شد و الآن با شتابی نگران‌کننده سایر گونه‌های درختی و درختچه‌ای مانند زبان‌گنجشک، بنه و بادام کوهی و همچنین بوته‌های گون‌ را نیز درگیر کرده و تنوع زیستی اکوسیستم‌های جنگلی و مرتعی زاگرس را با مخاطره‌های جدی مواجه کرده است.

     گفتنی‌است قرار است نخستین کارگاه آموزشی مقابله با پدیده زوال در اکوسیستم‌های جنگلی و مرتعی چهارمحال و بختیاری به همت انجمن محیط زیستی تسنیم و با حمایت و پشتیبانی طرح حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی برگزار شود تا محققان و پژوهش‌گران مرکز تحقیقات منابع طبیعی استان نتایج تحقیقات خود را برای محیط‌بانان و محافظا جنگل و مرتع استان و کارشناسان این نهادهای اجرایی ارائه کنند.  

     در این کارگاه یک‌روزه که در روز شنبه – مورخ ۲۷ مهر ماه ۱۳۹۲ – در جنگل‌های محدوده پایلوت طرح حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی برگزار می‌شود اضافه بر آشناسازی و آگاهی‌بخشی، وظایف و مأموریت‌های محیط‌بانان و محافظین جنگل و مرتع در مواجه با این پدیده آموزش داده خواهد شد. این کارگاه در دو بخش؛ صبح (آموزش‌های تئوری با استفاده از پاورپوینت و تجهیزات کمک آموزشی) و بعد از ظهر (بازدید میدانی و آموزش‌های عملی) برگزار می‌شود.

و نخواهیم مگس از سر انگشت طبیعت بپرد

و نخواهیم پلنگ از در خلقت برود بیرون

و بدانیم اگر کرم نبود زندگی چیزی کم داشت

“سهراب سپهری”

   به‌بهانه ۹ شهریور – روز ملی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی(ایرانی) – هم‌زمان و همراه با بسیاری از تشکل‌های  محیط زیستی در سراسر کشور، اعضای پرتلاش انجمن محیط زیستی تسنیم نیز به منظور آشنا ساختن هموطنان عزیز در بام ایران – بروجن – اقدام به تهیه بیش از ۲۰۰۰ نسخه برشور ترویجی کردند و با حضور در خیابان‌های شهر، کوشیدند تا سطح آگاهی‌ها و دانسته‌های اقشار مختلف جامعه را در زمینه سرنوشت این گونه جانوری نادر و منحصربفرد آسیایی افزایش دهند.

   در این اقدام آموزشی و اطلاع‌رسانی – که بسیار هم مورد استقبال شهروندان ساکن در بام ایران قرار گرفت – از پیشنهاد نقش بستن نشان یوز ایرانی بر پشت پیراهن و دیگر وسایل بازیکنان تیم فوتبال ایران در  مسابقات جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل – که برای نخستبن‌بار توسط محمد درویش عزیز، چهره‌ی نام‌آشنای محیط  زیست ایران مطرح شد – به‌شدت حمایت شده تا با استفاده از فرصت استثنایی و ارزشمند حضور جوانان تیزپا و هوشمند ایرانی در این آوردگاه بین‌المللی، کوشیده شود تا توجه مسئولان و مردم به حفاظت و نجات این گربه‌سان در حال انقراض در تنها زیستگاه کنونی‌اش در کره زمین – سرزمین ایران – دوچندان شود.

    یادمان باشد که در سال‌های نه‌چندان دور، شمار یوزپلنگ‌های موجود در جهان به بیش از یکصدهزار قلاده در متجاوز از ۴۴ کشور جهان می‌رسید؛ اما کم‌کم با توسعه جوامع محلی و تخریب زیستگاه‌ها، تعداد آن‌ها به حدود ۱۵ هزار قلاده در ۲۷ کشور جهان کاهش یافت و اینک به‌غیر از قاره آفریقا – که میزبان گونه یوزپلنگ آفریقایی است – فقط کشور ایران است که در جهان میزبان حدود ۷۰ قلاده از این نماد تیزپایی، زیبایی، کشسانی و چالاکی طبیعت است.

    بر اساس اطلاعات و دانسته‌های موجود، در حال حاضر عمده زیستگاه یوزپلنگ آسیایی(ایرانی) در استان‌‌های یزد، خراسان، کرمان و سمنان گسترش داشته و فراموش نکنیم؛ زمانی که تعداد یوزپلنگ زیاد باشد و حال آن‌ها نیز خوب باشد، بدان معناست که وضعیت طعمه‌های یوزپلنگ از قبیل آهو و قوچ و میش و خرگوش و … هم خوب است و زمانی که حال این طعمه‌ها خوب باشد، نشانه آن است که حال طیبعت ایران هم خوب است و بدون شک وقتی حال طبیعت خوب باشد، حال مردم هم خوب خواهد بود و مردمی که حال‌شان خوب باشد، رفاه اجتماعی و صلح جهانی‌پایدار را تحقق عینی خواهند بخشید.

پی‌نوشت:

– خبرآنلاین(محمد درویش): نخستین نشانه‌های حضور یوز ایرانی در فوتبال برزیلی!

     انجمن محیط زیستی تسنیم به‌رغم عمر کوتاه یک‌ساله‌اش، با همت اعضای پرتلاش‌اش توانسته است در سال ۱۳۹۱ برنامه‌های مؤثر و قابل‌تحسینی را برای پاسداری از سلامت سرزمین بام ایران به‌اجرا درآورد و در شمار مؤثرترین‌ها و پرکارترین نهادهای مردمی در حوزه طبیعت و محیط زیست قرار گیرد.

     انجمن تسنیم در پاسداشت روز جهانی زمین و هفته زمین پاک؛ با این باور که تلاش برای هم‌افزایی و تعامل بیشتر نهادهای مردمی و دولتی با تمامی فعالان و دلسوزان این آب و خاک بهترین راه گرامیداشت روز زمین است، فعالیت‌های یک‌سال گذشته‌اش را بر روی تانمای خود بازانتشار کرده است که می‌توانید در این نشانی آن‌را بخوانید.  

     نگارنده به سهم خود تلاش‌های ارزنده این پاسداران بی‌ادعای زمین در انجمن تسنیم را ارج نهاده و در آستانه آغاز به‌کار سال جدید، برای آنان بهترین‌ها را آرزو دارم.

    توسعه فرهنگ منابع طبیعی و افزایش سطح مشارکت جوامع محلی، همواره به عنوان یکی از مهمترین مؤلفه ها و مأموریت های محوری نهادهای فعال در حوزه منابع طبیعی و محیط زیست کشور مطرح بوده و تمامی دست­ اندرکاران و فعالان این حوزه بر این باورند که دستیابی به این هدف بزرگ در گروی همکاری مسئولانه تمامی نهادهای دولتی و مردم نهاد مرتبط و دلسوزان کشور بوده تا با بهره گیری از همه­ توانمندی­ ها و ظرفیت­ های فرهنگی، آموزشی و اعتقادی جامعه و با آموزش و بیان مبانی علمی و اعتقادی مربوط به این حوزه، مردم جوامع محلی را نسبت به پاسداری و حراست از منابع طبیعی و محیط زیست پیرامون­شان حساس ساخت.

     بر همین بنیاد، انجمن محیط زیستی تسنیم بروجن به دنبال برگزاری چندین جلسه کارشناسی توجیهی با کارشناسان و مسئولان ادارات تبلیغات اسلامی، منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست استان، اقدام به تهیه طرحی به نام “طبیعت در پناه شریعت” کرده تا با هم افزایی و تقویت و توسعه رابطه حوزه‌ های علمیه و ادارات تبلیغات اسلامی با نهادهای دولتی و غیردولتی متولی منابع طبیعی و محیط زیست، حتی‌المقدور از ظرفیت‌ ها و توانمندی‌ های مبلغان روحانی در جهت آگاه­ سازی جوامع و بهره‌برداران محلی به نحو شایسته استفاده شود.

     در همین راستا، ایام سوگواری دهه­ ی محرم­ پیش ­روی به عنوان نخستین مرحله اجرایی این طرح در شهرستان بروجن – به عنوان منطقه پایلوت – انتخاب شده و انجن تسنیم با همکاری اداره تبلیغات اسلامی بروجن اقدام به شناسایی مبلغین روحانی منطقه کرده، بسته های آموزشی تهیه و در اختیار آن مبلغان روحانی قرار گرفته و از آنان خواسته شده است تا بخشی از زمان سخنرانی ­ها و حضور خود در جمع مردم مناطق مختلف شهرستان را به اجرای این طرح اختصاص داده تا در این رهیافت ضمن افزایش سطح آگاهی­ های عمومی مردم، حساسیت­ آنان نسبت به حفاظت از مواهب طبیعی منطقه­ شان بیشتر شود.

     در این طرح، هیئت های مذهبی نیز به عنوان یکی دیگر از ظرفیت های فرهنگی مذهبی مدنظر قرار گرفته و برای نخستین بار اعضای انجمن تسنیم با تمامی مسئولین هیئت های مذهبی منطقه ارتباط برقرار کرده و از آنان خواسته شده است تا در مناسبت های مذهبی در زمینه کاهش مصرف و جمع آوری صحیح ظروف پلاستیکی همکاری و اقداماتی نمادین و آموزشی صورت پذیرد.

      شوربختانه در برخی مراسمات مذهبی، استفاده بیش­ از­ حد از ظروف و کیسه ­های پلاستیکی، عدم جمع­ آوری صحیح و رهاسازی این زباله­ ها در مکان­ های عمومی و خیابان­ ها و طبیعت مشهود و نگران کننده بوده که علاوه بر آلودگی­ های دیداری، منابع آب و خاک را نیز آلوده کرده و محیط زیست را با تهدیدهای جدی مواجه می سازد.

     در این مرحله از طرح، از مسئولین هیئت های مذهبی خواسته شده است تا در دهه محرم پیش ­روی، در یک اقدام نمادین استفاده از ظروف و کیسه­ های پلاستیکی در برنامه­ های پذیرایی این ایام را به حداقل ممکن رسانده و بدین ترتیب با استفاده از جایگزین مناسب برای آنها (مثل ظروف استیل و ملامین و یا ظروف قابل جذب)، گام ­های موثری در آموزش خانواده­ ها برای کاهش مصرف ظروف پلاستیکی و حفظ محیط زندگی و طبیعت ارزشمند­مان برداشته شود.

     امید آنکه این طرح مورد استقبال و حمایت روحانیون مبلغ بام ایران قرار گرفته تا ضمن ارتقای سطح کیفی آن، به الگویی موفق و کاربردی از این طرح دست یافته که قابلیت توسعه و اجرا در سطوح اجتماعی بزرگتری را داشته باشد.

دیروز ۲۴ شهریور؛ رویشگاه جنگلی شمس ­آباد دوراهان در بام ایران – که در محدوده حوضه آبخیز الگویی استان چهارمحال و بختیاری برای مدیریت جامع منابع طبیعی واقع شده است – پذیرای بیش از ۱۵۰ نفر از دوستداران طبیعت بود که داوطلبانه آمده بودند تا به بهانه پاسداشت سال جهانی جنگل(۲۰۱۱) و دهه تنوع زیستی ملل متحد، برای نخستین بار در برنامه پاک­سازی مشارکتی جنگل در دیار بختیاری شرکت کنند.

نگارنده این افتخار را داشته که همراه با دوستان پرتلاش و سختکوش ­ام در انجمن محیط­ زیستی تسنیم بروجن وظیفه هماهنگی و برگزاری این برنامه پاک­سازی جنگل از زباله را سزاوارانه برعهده گیریم و میزبان شرکت کنندگان در این برنامه که زنان و مردان جوامع محلی ذینفع، اعضای انجمن­ های محیط­ زیستی استان و کارکنان برخی ادارات و نهادهای دولتی را شامل می­ شدند، باشیم.

برجسته­ ترین ویژیگی این برنامه، حضور چشم­ گیر و قابل­ تحسین زنان و مردان جوامع محلی و بهره­ برداران منطقه بود که به همت بخشداری، دهیاری و اداره منابع طبیعی منطقه و هم­چنین دعوت­ های چهره­ به­ چهره اعضای انجمن تسنیم در ده روز گذشته صورت پذیرفته بود. حضوری امیدوار کننده که همواره از دغدغه­ های فعالان و دست­ اندرکاران حوزه منابع طبیعی و محیط­ زیست کشور بوده و از آن به­ عنوان یکی از محوری­ ترین راهبردهای برون­ رفت از بحران­ های پیش­ روی زیست­ بوم­ های کشور نام برده می­ شود.

البته حضور دوستداران طبیعت از فرمانداری بروجن، بخشداری و شهرداری گندمان، ادارات منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست استان و همچنین تشکل­ های مردم­ نهاد سراسر استان در این برنامه فرهنگی­ ترویجی قابل­ تقدیر و دلگرم کننده بوده و بدون­ شک اینگونه احساس مسئولیت­ ها، تشویق کننده بوده و سطح مشارکت جوامع محلی در برنامه­ های صیانت از منابع طبیعی کشور را بالا خواهد برد.

از دیگر نکات قابل­ توجه و شاید بتوان گفت کم­ همتا در اجرای این برنامه، که یقینن می­ توان از آنها به عنوان رفتارهای فرهنگی و الگویی نام برد؛ دقت در انتخاب نوع و شیوه پذیرایی­ ها بود که شرکت کنندگان در این برنامه را به شدت تحت تأثیر قرار داده بود. برخلاف عرف پذیرایی در بسیاری از همایش­ ها و برنامه های دولتی و غیردولتی که غالبا” از کیک و آبمیوه و در ظروف و کیسه­ های پلاستیکی استفاده می­ شود، مجریان این برنامه در یک اقدام فرهنگی­ ترویجی به­ جای پذیرایی­ های مرسوم، از تنقلات شامل مغز بادام، کشمش، نخودچی، بادام زمینی و …. در پاکت­ های کاغذی بسته بندی شده که بر روی آنها شعار “هر روز یک کیسه پلاستیکی کمتر” نوشته شده بود استفاده کرده بودند. به­ جای آبمیوه­ های پاکتی نیز از میوه­ های فصل استفاده شده بود که کمترین زباله را داشته و به عنوان حرکت­ های فرهنگی در بین شرکت کنندگان بسیار مؤثر بود.

استفاده از کپسول و اجاق گاز برای تهیه نوشیدنی داغ و خودداری کردن از روشن کردن آتش و استفاده از سوخت­ های هیزمی نیز یک اقدام فرهنگی از دوستان ما در انجمن تسنیم بود که در راستای ترویج فرهنگ جایگزینی سوخت­ های فسیلی با سوخت­ های هیزمی در بین جوامع محلی ساکن در رویشگاه­ های جنگلی صورت گرفت. واکنش­ های خوب شرکت کنندگان به این اقدامات فرهنگی جانبی در برنامه، حکایت از مؤثر واقع شدن اینگونه رفتارهای فرهنگی کوچک در راستای ارتقای ظرفیت­ های فرهنگی جامعه­ مان در حوزه محیط زیست و منابع طبیعی دارد.

بدون شک به­ دنبال اجرای چنین برنامه­ هایی که با حضور گسترده مردم جوامع محلی همراه است، می­ توان به افزایش سطح آگاهی­ ها و مشارکت آن جوامع در پاسداری و صیانت از طبیعت پیرامون­ شان امیدوار بود. باشد که انجمن­ های محیط­ زیستی به جای پرداختن به فعالیت­ های ویترینی و نمایشی، آگاهانه به میان جوامع محلی رفته و همراه با بهره­ برداران واقعی برای عرصه­ های طبیعی کشور برنامه­ ریزی کرده و هر یک از آنان را به مدافعان و پاسداران واقعی زیست­ بوم­ شان تبدیل کنند.

در همین رابطه:

– خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا): برنامه پاکسازی مشارکتی جنگل در بروجن برگزار شد

– گزارش اجرای برنامه در وب سایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری

قرار است دومین برنامه پاک ­سازی مشارکتی جنگل در پاسداشت دهه تنوع زیستی ملل متحد؛ روز جمعه ۲۴ شهریور­ماه سال جاری به همت تشکل­ های غیر­دولتی محیط زیستی، دستگاه­ های دولتی مرتبط و جوامع محلی ذینفع، به صورت هم­زمان و نمادین در تعدادی از استان­ های جنگلی کشور برگزار ­شود.

هدف از اجرای این برنامه نمادین؛ جمع آوری و‌ بسته ­بندی و انتقال زباله ­های رها شده در عرصه­ های جنگلی است. شوربختانه رها­سازی زباله در عرصه ­های جنگلی به عنوان یکی از ظرفیت های گردشگری ارزشمند طبیعی؛ علاوه بر آلودگی ­های دیداری و بهداشتی، باعث اختلال در زادآوری طبیعی جنگل ­ها و تهدید جمعیت گونه ­های جانوری آن زیست­ بوم­ ها می­ شود.

برگزاری نخستین آیین­ های این مناسبت جهانی به شهریور­ماه سال گذشته برمی­ گردد که در پاسداشت سال جهانی جنگل‌ها­(سال ۲۰۱۱) و دهه تنوع­ زیستی ملل متحد، در استان­ های کرمانشاه، گیلان، مازندران، گلستان و اصفهان برگزار شد.

آیین­ های این روز در دومین سال به صورت هماهنگ در استان­ های چهارمحال و بختیاری، کرمانشاه، گلستان، گیلان، مازندران و فارس برگزار خواهد شد که به­ ترتیب سازمان­ های مردم­ نهاد محیط زیستی تسنیم، هیلو، خانه جوان فرید روستای کفش­ گیری، جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست گیلان، موسسه توسعه پایدار هرمد و خانه فرهنگ بوم­ گردان پارس؛ مسئولیت هماهنگی­ های لازم در استان­ های خود را بر عهده دارند. موسسه توسعه پایدار هرمد نیز به عنوان دبیرخانه برنامه پاک­ سازی جنگل­ های کشور، وظیفه هماهنگی­ های کشوری این برنامه را برعهده دارد.

انتظار می ­رود تمامی سازمان­ های مردم­ نهاد محیط زیستی، دوستداران طبیعت، فعالان محیط زیستی، دستگاه ­های دولتی مرتبط و رسانه های استانی و کشوری سزاوارانه در برگزاری آیین­ های این روز در استان های هدف مشارکت فعال داشته باشند.

 انجمن محیط­ زیستی تسنیم بروجن نیز در نظر دارد به عنوان هماهنگ کننده این برنامه در استان چهارمحال و بختیاری؛ برای نخستین بار همراه با سایر انجمن­ ها و تشکل­ های محیط زیستی استان و با همکاری ادارات دولتی مرتبط مانند منابع طبیعی، محیط زیست، جمعیت هلال احمر و … و با مشارکت جوامع محلی ذینفع، یکی از عرصه­ های جنگلی استان را انتخاب و از زباله­ های رها شده پاک­ سازی کنند.

 علاقه­ مندان به شرکت در برنامه پاک­ سازی جنگل­ های چهارمحال و بختیاری می­ توانند برای کسب اطلاعات لازم و انجام هماهنگی­ های بیشتر به وبلاگ انجمن محیط زیستی تسنیم (tasnimngo.blogfa.com) مراجعه کنند.