کوشان مهران عزیز بر بنیاد برخی مستندات و نشانه ها، در یادداشتی به تحلیل حضور یوز در کمتر از ۵ دهه پیش در طبیعت بختیاری پرداخته و آن را برای این تارنما ارسال کرده است. ضمن قدردانی از ایشان به پاس ارسال یادداشت های روشنگرانه و کارشناسی اش، متن کامل این یادداشت تحلیلی با شما خوانندگان گرامی و فرهیخته طبیعت بختیاری به اشتراک گذاشته می شود:

زیستگاه جانوران را با استانداردهای خودمان نسنجیم، یوزپلنگ در چهارمحال و بختیاری

چه کسی گمان می نمود که در استان گیلان گونه دشت زی آهوی گواتردار ایرانی وجود داشته باشد؟ ولی تا ۳۳ سال پیش در دشت مرتفع لوشان استان گیلان جمعیتی جدا افتاده از آهوان دشت قزوین زندگی می کردند. درسال گذشته ناباورانه شاهد حضور آهو در فیروزکوه شدیم که درنگاه نخست این به اغراق گوینده خبر نسبت داده شد ولی در یکی ازسفرنامه های ناصرالدین شاه به مازندران به وجود آهو در فیروزکوه اشاره شده است. حتی در فلات مرتفع تبت هم گونه آهوی گوا و گورخر درشت جثه( ۴۰۰ کیلوگرمی) کیانگ در این زیستگاه دشوار به تعداد زیادی وجود دارند.در نواحی زاگرسی ایران چون لرستان هم تاپیش از قتل عام با سلاح جنگی بدست مردم محلی و جزیره ای شدن زیستگاه ها و قطع ارتباط با دیگر جمعیت ها و نابودی مراتع به بهای خودکفایی کذایی گندم، جمعیت های خوبی از آهوان از دیرباز وجود داشته اند.

در روزنامه خاطرات شاهزاده مسعود میرزا ظل السلطان به وجود یوزپلنگ هم در زیستگاه ها دشتی و هم در نواحی کوهستانی اشاره شده و در شرایط کنونی به دلیل ناامنی در زیستگاه های دشتی به دلیل کشتار یوز و طعمه های او چون آهو و جبیر ، این گربه سان مجبور به انتخاب زیستگاه های کوهستانی شده که همین باعث اشتراک زیستگاه با رقیبی قدر چون پلنگ و رقابت بر سر منابع محدود غذایی چون گوسپندان کوهی و پازن گردیده است. حتی در قصر فیروزه تهران هم معدود آهوان برجای مانده به دلیل ناامنی کفه ناگزیر به زندگی در نواحی کوهستانی گردیده اند.

در دهه ۱۳۴۰ که گزارش شکار یوزپلنگ در حدود شهرکرد به صورت مستند همراه با تصویر ارائه گردید به دلیل اینکه هنوز جاده ها و اراضی کشاورزی و خودروها هنوز چندان گسترده نشده و به دلیل خلع سلاح عشایر که با بکار گیری راهکار کاربردی و بدور از خیال پردازی مشت آهنین و بدور از اغماض و سهل انگاری انجام شده بود ، زیستگاه های استان از امنیت بسیار بالا و غیر قابل مقایسه با حالا برخوردار بوده و به دلیل فراوانی طعمه رقابت همچون زمان کنونی بین گوشت خواران بزرگ هیکل چون پلنگ و یوزپلنگ وجود نداشت.

در وضعیت فعلی زیستگاه دشتی برای احیای جمعیت جانورانی چون یوزپلنگ و آهو در استان های زاگرسی برجای نمانده و در صورت داشتن اراده ای جدی( که در شرایط کنونی حتی اندیشیدن به آن تنها شوخی تلخی به شمار می رود) پس از احیای جمعیت رو به نابودی پازن و گوسپندان کوهی( معرفی مجدد به زیستگاه های اصلی و ایجاد ارتباط بین زیستگاه ها، برای نمونه احیای جمعیت گوسپند کوهی اصفهان منطقه دنا) می توان جمعیت گوزن های مرال، شوکا و گوزن زرد میان رودان را در زیستگاه های مستعد جنگلی چون یاسوج ، دنا و مناطق جنگلی استان ایلام احیا نمود.

تجربه تلخ شکار ماده یوز توله دار در نزدیکی شهرکرد این حقیقت را نمایان می سازد که طبیعت به هیچ روی در فرمول های قفل شکسته و فلان جزوه و دست نوشته کهنه و تکه پاره فلان استاد آن کاره و محلل نمی گنجد و … چشم ها را باید شست، جور دیگری باید دید.

چند سالی است که روز ۲۵ آذر در تقویم کشورمان به عنوان «روز پژوهش» نامگذاری شده و بر همین بنیاد چهارمین هفته آذرماه با شعار «بدون پژوهش و مطالعه تصمیم گیری نکنیم»، به نام «هفته پژوهش» نام نهاده شده است. پس از تشکیل وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تقریبا” تمامی راه های پژوهشی در کشور به این وزارتخانه ختم شد و کم کم سایر مؤسسات و نهادهای تحقیقاتی و پژوهشی در کشور به حاشیه رفته و در سایه فعالیت های تحقیقاتی دانشگاهی و دانشجوئی قرار گرفت!

در این فضای هیاهوی تحقیقاتی جدید، بخش منابع طبیعی کشور که همواره مظلوم بود و هیچگاه در سبد اولویت های دولتمردان قرار نگرفته بود، بیش از پیش در سایه قرار گرفت و کم‌رنگ‌تر شد، آنقدر که حوزه‌ی منابع طبیعی وضعیتی شکننده پیدا کرده و پژوهش‌گران آن در تأمین حداقل نیازهای تحقیقاتی خود عاجز شدند. عدم تخصیص اعتبارات درخور و عدم توجه به نیازهای سخت افزاری و نرم افزاری، از جمله رخدادهای نگران‌کننده‌ای است که عملکرد بخش پژوهش در حوزه‌ی منابع طبیعی کشور را به چالش ‌کشانده است.

بی تردید تا زمانی که نگاه تصمیم گیران به تحقیقات بخش منابع طبیعی کشور اینگونه باشد و سهم تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی از بودجه سالانه کشور و تولید ناخالص ملی در کمترین حد ممکن قرار داشته باشد، نمی توان با چنین حمایت ها و سازوکارهایی انتظار افزایش کیفیت و کمیت نهاده‌ها و محصولات در حوزه‌ی کشاورزی، منابع طبیعی و امور دام را داشت تا در سایه آن آرمان های بلند اصل۵۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران عینیت یابد و مردم عزیزمان، ایران‌زمینی بانشاط و پایدار را تجربه کنند.

نگاه نادرست برخی مدیران و دست اندرکاران دستگاه های اجرائی بخش های کشاورزی و منابع طبیعی و شیوه های مدیریتی روزمرگی و فاقد آینده نگری حاکم بر فضای بخش اجرائی کشور، دستیابی به فضای هم اندیشی و افزایش سطح همکاری بخش های پژوهشی و اجرایی، با هدف ارتقاء سطح دانش کارشناسان بخش های اجرائی و متقابلا” آگاهی پژوهشگران از نیازهای پژوهشی و تحقیقاتی بخش های اجرایی منابع طبیعی و کشاورزی را با چالش های جدی مواجه کرده است.

اضافه بر ضرورت توجه درخور در حوزه ی منابع مالی و امکانات سخت افزاری، هم اندیشی و فهم بیشتر از نیازهای پژوهشی و اجرایی در عرصه های طبیعی، کشاورزی و دامداری، از جمله ضروریت های نرم افزاری مدیریت بر منابع طبیعی و کشاورزی کشور است. ارتباط نزدیک و مؤثر پژوهشگران با بخش اجرا باعث آشنایی بیشتر با مشکلات و چالش های موجود در مدیریت عرصه های منابع طبیعی و کشاورزی زیست بوم های کشور و اولویت بندی بهتر موضوعات پژوهشی گردیده و از سوی دیگر زمینه بهره مندی کارشناسان و متخصصین بخش اجرا از یافته های تحقیقاتی پژوهشگران را فراهم خواهد ساخت.

بنابراین اصلاح و تغییر نگاه برخی مدیران هر دو حوزه ی اجرا و پژوهش کشور سبب می شود هر یک از طرفین به درک درستی از نیازهای طرف مقابل و وظایف و مسئولیت های خود برسند و لازمه دستیابس به این مهم، ارتباط مؤثر و مستمر است. با ارتباط، نیازهای اساسی و اولویت دار شناخته شده و با برنامه ریزی های درازمدت، وظایف و مسئولیت های همسو تعریف شده و با مشخص شدن نقشه راه، دستیابی به اهداف مشترک میسر و امکان پذیر خواهد شد.

به امید آن روز ….