امروز – ۲۴/۵/۱۳۸۹ – یکی از اهالی آبادی های اطراف تالاب بین المللی چغاخور از وقوع رخدادی تلخ در رویشگاههای گیاهی اطراف تالاب باخبرم کرد. رخدادی نابخردانه و سودجویانه ای که در طی یک ماه گذشته در نیزارهای پائین دست روستای ساکی آباد، از آباد بوم های اطراف چغاخور و بدون هیچ کونه ممانعتی در حال وقوع بوده است.

    در مطالب پیشین از اجرای پروژه ی «احداث تونل انتقال آب سبزکوه»، که تالاب چغاخور را به شدت تهدید می نماید نوشته بودم. گفته بودم ظاهرا” قرار است با احداث تونلی به طول ۱۰ کیلومتر در کوه کلار، آب سبزکوه به منظور تأمین آب بخش های صنعتی و کشاورزی به داخل تالاب چغاخور هدایت شود. هر چند تا کنون به برکت مشکلات اجتماعی، عملیات افزایش ارتفاع سد – از ۶ متر به ۱۱ متر – متوقف شده است، اما وزارت نیرو به دنبال رفع مشکلات ایجاد شده و تخصیص اعتبار لازم جهت نابودی تالاب و تبدیل آن به سد انتقال آب می باشد!

   تخلیه صدها تن خاک حاصل از عملیات خاکبرداری احداث تونل انتقال آب در نیزارهای اطراف تالاب و دفن نیزارهایی که آشیان پرندگان محسوب می گردد، پیش لرزه های آن رخداد حیرت انگیز – تبدیل تالاب بین المللی به دریاچه انتقال آب – می باشد!

   به رغم آنکه قبلا” توسط دستگاه های متولی محلی برای تخلیه این خاک ها اختصاص داده شده بود اما مجری طرح در یک توافق منفعت طلبانه و ناآگاهانه با برخی اهالی روستا های اطراف تالاب، که می خواست زحمت طی مسیری طولانی تر برای تخلیه خاک ها را از سر خود بردارد و به ظاهر منافع مدعیان مالکیت اراضی اطراف تالاب هم در این توافق لحاظ شده بود، اقدام به تخلیه صدها تن خاک در سطحی بالغ بر ۲ هکتار از نیزارهای اطراف تالاب نموده و به خیال خود با تغییر کاربری غیر علمی آن زمین ها، منفعتی کوتاه مدت و موقت را به آن مردم هدیه نموده بود!

ادامه مطلب»

   کوهنوردان چهارمحال و بختیاری در یک برنامه زیست محیطی اقدام به پاکسازی منطقه ی گردشگری تالاب بین المللی چغاخور نمودند. این حرکت نمادین با حضور اعضای گروه های کوهنوردی فراز و دامون شهرکرد و با همراهی برخی خانواده ها در روز جمعه – مورخ ۱۵/۵/۱۳۸۹ –  انجام پذیرفت. در این حرکت فرهنگی ورزشی بر ترویج فرهنگ عمومی حفاظت از زیست بوم ها و ضرورت توجه بوم گردان طبیعت دوست به این تالاب زیبا تأکید گردید.

   نکته قابل تأمل در این اقدام کم نظیر – که در گذشته کمتر شاهد چنین رخدادهایی در سرزمین بختیاری بوده ایم – این است که به رغم دعوت قبلی از شهرداری ها و دهیاری ها و اداره حفاظت محیط زیست منطقه و بعضی دستگاه های دولتی، شوربختانه این حرکت جدی گرفته نشده و استقبال درخور و سزاواری از این اقدام زیست محیطی گروه های کوهنوردی استان به عمل نیامده است.

   به رغم آنکه تالاب چغاخور سال ها است به عنوان یکی از مهمترین ظرفیت های طبیعت گردی در بام ایران مطرح بوده و در محاسبات اقتصادی و اشتغال زایی منطقه لحاظ می گردد، اما متأسفانه تاکنون زیرساخت‌های لازم ً برای چنین هدفی مهیا نشده است. عدم وجود سطل های زباله و مشخص نبودن محل جمع آوری زباله های پلاستیکی در منطقه گردشگری حاشیه تالاب و همچنین عدم تقبل مسئولیت حمل و دفن بهداشتی این زباله ها توسط دستگاه ها و نهادهای متولی، سبب بوجود آمدن مناظر تأسف آور ناشی از پخش زباله در کنار این تالاب زیبا گردیده است.

ادامه مطلب»

   نزدیک به یک ماه پیش  تعدادی گاومیش موطن خود – استان خوزستان – را ترک کرده و بدون هیچ مانعی، خیلی سریع به تالاب زخمی گندمان وارد شدند. سر انجام این ورود غیرقانونی که با واکنش اهالی روستاهای اطراف تالاب، فعالان محیط زیست، رسانه ها و مسئولین محلی مواجه گردیده بود، آن شد که گاومیش ها هر چند به صورت لاک پشتی، اما بالاخره پس از گذشت بیش از یک ماه مجددا” به موطن خود برگردانده شوند!

   فشارهای زیاد – از جمله عدم رعایت حق آبه، آتش سوزی طولانی مدت سال گذشته، چرای مفرط  و … – که این سالها بر تالاب گندمان تحمیل شده است، پوشش گیاهی این زیستگاه را با افت شدید کمی و کیفی مواجه ساخته و فشار دام سبک و سنگین روستاهای اطراف را به بالاتر از آستانه تحمل تالاب رسانده است. حضور دام بیش از ظرفیت در گندمان – که سالهاست از آستانه تحمل تالاب نیز گذشته است – سبب می گردد هر ساله از قدرت خودترمیمی این زیستگاه نگون بخت کاسته شود.

   هر چند تلاش های همه‌ی مسئولین محلی، مقامات استانی، شخصیت‌های قضایی و انتظامی و حتا مردم ساکن در آباد‌ی‌های اطراف گندمان در ماجرای خروج گاومیش ها از تالاب زخمی گندمان در خور تحسین و قدر دانی بوده است، اما سؤال اساسی این است که چگونه اجازه داده شده است این گاومیش ها، آسان و بی خیال و بدون اخذ مجوزهای لازم وارد تالاب شوند؟ و با این ورود آسان، ضمن لگدمال کردن یک ماهه این تالاب تحت فشار، بخش عمده ای از توان و وقت ادارات محیط زیست و منابع طبیعی و دستگاه های قضایی و انتظامی محل را صرف ماجرای اخراج آن گاومیش ها نمایند؟

   در چند روز اخیر برخی از اهالی تالاب گندمان با نگارنده تماس گرفته و نگران حضور غیر قانونی یک گله گاومیش غیر بومی در تالاب می باشند. هرچند بر این دوستداران طبیعت پوشیده نیست که صاحبان این گاومیش ها با هماهنگی و همکاری چند نفر هم ولایتی سودجو و فرصت طلب از خوزستان به گندمان آمده اند!

   آن دلسوزان گندمان که شاهد کم آبی و آتش سوزی سال گذشته و چرای مفرط هر ساله در تالاب بین المللی و منحصر به فردشان می باشند، از این فشار مضاعف که منجر به تخریب بیشتر تالاب گشته و عرصه را بر دامهای شان تنگتر می کند سخت برآشفته اند و از اداره محیط زیست خواستار اخراج این گاومیش ها از تالاب می باشند.

   نزدیک به ۱۰ روز پیش موضوع را به اطلاع دوستان مان در اداره کل محیط زیست استان رساندم و بر وضعیت نابسامان گندمان – که ناشی از خشکسالی و عدم رعایت حق آبه و آتش سوزی گسترده سال گذشته و چرای مفرط می باشد – تأکید کردم و متعاقبا” خبر پیگیری های قضایی اداره کل محیط زیست استان برای اخراج این گله گاومیش را به اطلاع اهالی تالاب گندمان رساندم.

   اما این روزها برخی از اهالی تالاب گندمان با ابراز نگرانی سؤال می کنند به چه دلایلی محیط زیست استان تاکنون موفق به اخراج گاومیش ها و کاهش فشار چرا بر تالاب نشده است!؟

   امیدوارم همکاران سخت کوش مان در محیط زیست استان هرچه سریعتر به این دل نگرانی اهالی دلسوز تالاب گندمان پایانی خوش بدهند.

   بر بنیاد تعریف کنوانسیون های جهانی تالاب ها: «به مناطق پست باتلاقی، مردابی، آبگیرهای طبیعی یا مصنوعی، دایمی یا موقت دارای آب ساکن یا جاری، شیرین، نیم‌شور یا شور و مناطق دارای آبهای دریایی که عمق آنها در حالت جزر کامل از ۶ متر تجاوز نمی‌کند، تالاب گویند». این زیستگاه‌ها، یکی از مناسب‌ترین محل های حضور حیات وحش، به ویژه پرندگان و آبزیان مهم جهان و به خصوص گونه‌های درحال انقراض بوده و از همین‌رو، از اهمیت زیست محیطی فراوانی برخوردارند. تالاب‌ها نه‌ تنها در درون خود گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری را پرورش می دهند، بلکه سبب ایجاد رویشگاه های گیاهی و زیستگاه‌های جانوری متنوع دیگری در حاشیه تالاب ها می‌شوند. یکی از مهمترین عواملِ مؤثر در  ایجاد این رویشگاه‌های گیاهی و زیستگاه‌های غنی جانوری، بالا و پائین رفتن سطح آب در این مناطق است که بطور متناوب پوشیده از آب ‌شده و سپس از آب خارج می‌شوند. این تغییرات سبب رشد قابل توجه جمعیت انواع بی‌مهرگان گردیده و سبب‌ گشته تا تالاب‌ها و مناطق اطراف آنها را، بهشت پرندگان ساحلی لقب دهند.

   حال اگر ارتفاع آب در این زیستگاه ها از میزان استاندارد آن (حداکثر ۶ متر در عمیق ترین محل تالاب) بیشتر گردد، سبب می شود نور کافی به بستر تالاب نرسیده و رویشگاه گیاهی کف تالاب از بین برود، که در اثر نابودی این رویشگاه های گیاهی، زیستگاه های جانوری تالاب هم آسیب دیده و بخش عمده ای از موجودات تالاب از بین خواهند رفت و به دنبال آن زنجیره غذایی در زیستگاه های حاشیه تالاب با مشکل جدی مواجه خواهد شد. بر همین مبنا است که تولید خالص تالاب‌ها را به تنهایی معادل ۱۴ درصد از کل تولید توده های گیاهی و جانوری خشکی‌های کره‌ی زمین به حساب می آورند. به عبارتی دیگر ارزش هر هکتار تالاب بیش از ۱۵۰ برابرِ ارزش هر هکتار زمین کشاورزی است و کلام آخر اینکه به همین دلایل بود که در کنوانسیون رامسر نمایندگان تمامی کشورهای شرکت‌ کننده متعهد شدند: تالاب‌ها باید از بالاترین درجه‌ی حفاظتی برخوردار باشند.

   متأسفانه به‌رغمِ وجود چنین ویژگی های منحصر به فردی و التزامِ های هوشمندانه‌ای، باز هم اصرار داریم به بهانه تأمین آب بخش صنعت آب بیشتری را وارد تالاب چغاخور کنیم و اوضاع وخامت بار تالاب را از این هم بدتر نمائیم! از همان سال۱۳۷۲ که به بهانه تأمین آب بخش های صنعتی و کشاورزی بر روی تالاب چغاخور سد ۶ متری احداث گردید، علاوه بر اینکه برخی شناسه های تالابی آن از بین رفت، به سبب نادیده گرفتن حق آبه های طبیعی پائین دست، تالاب گندمان را به وضعیت بحرانی برده و خسارت های جبران ناپذیری را به این تالاب بین المللی وارد کرد.

   در شرایط کنونی که سدی به ارتفاع ۶ متر بر روی چغاخور ایجاد شده است از منظر عمومی تالاب چغاخور به سد چغاخور تغییر نام داده شده است. به رغم آنکه در حال حاضر هیچ رودخانه ای وارد تالاب نمی شود، رسوب گذاری به شدت حیات تالاب را تهدید می کند که در صورت انتقال آب سبزکوه – که از اراضی حساس به فرسایش سرچشمه می گیرد – همین رسوب ها به تنهایی قادرند حیات تالاب را به نابودی بکشانند.

ادامه مطلب»