قرار است دومین برنامه پاک ­سازی مشارکتی جنگل در پاسداشت دهه تنوع زیستی ملل متحد؛ روز جمعه ۲۴ شهریور­ماه سال جاری به همت تشکل­ های غیر­دولتی محیط زیستی، دستگاه­ های دولتی مرتبط و جوامع محلی ذینفع، به صورت هم­زمان و نمادین در تعدادی از استان­ های جنگلی کشور برگزار ­شود.

هدف از اجرای این برنامه نمادین؛ جمع آوری و‌ بسته ­بندی و انتقال زباله ­های رها شده در عرصه­ های جنگلی است. شوربختانه رها­سازی زباله در عرصه ­های جنگلی به عنوان یکی از ظرفیت های گردشگری ارزشمند طبیعی؛ علاوه بر آلودگی ­های دیداری و بهداشتی، باعث اختلال در زادآوری طبیعی جنگل ­ها و تهدید جمعیت گونه ­های جانوری آن زیست­ بوم­ ها می­ شود.

برگزاری نخستین آیین­ های این مناسبت جهانی به شهریور­ماه سال گذشته برمی­ گردد که در پاسداشت سال جهانی جنگل‌ها­(سال ۲۰۱۱) و دهه تنوع­ زیستی ملل متحد، در استان­ های کرمانشاه، گیلان، مازندران، گلستان و اصفهان برگزار شد.

آیین­ های این روز در دومین سال به صورت هماهنگ در استان­ های چهارمحال و بختیاری، کرمانشاه، گلستان، گیلان، مازندران و فارس برگزار خواهد شد که به­ ترتیب سازمان­ های مردم­ نهاد محیط زیستی تسنیم، هیلو، خانه جوان فرید روستای کفش­ گیری، جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست گیلان، موسسه توسعه پایدار هرمد و خانه فرهنگ بوم­ گردان پارس؛ مسئولیت هماهنگی­ های لازم در استان­ های خود را بر عهده دارند. موسسه توسعه پایدار هرمد نیز به عنوان دبیرخانه برنامه پاک­ سازی جنگل­ های کشور، وظیفه هماهنگی­ های کشوری این برنامه را برعهده دارد.

انتظار می ­رود تمامی سازمان­ های مردم­ نهاد محیط زیستی، دوستداران طبیعت، فعالان محیط زیستی، دستگاه ­های دولتی مرتبط و رسانه های استانی و کشوری سزاوارانه در برگزاری آیین­ های این روز در استان های هدف مشارکت فعال داشته باشند.

 انجمن محیط­ زیستی تسنیم بروجن نیز در نظر دارد به عنوان هماهنگ کننده این برنامه در استان چهارمحال و بختیاری؛ برای نخستین بار همراه با سایر انجمن­ ها و تشکل­ های محیط زیستی استان و با همکاری ادارات دولتی مرتبط مانند منابع طبیعی، محیط زیست، جمعیت هلال احمر و … و با مشارکت جوامع محلی ذینفع، یکی از عرصه­ های جنگلی استان را انتخاب و از زباله­ های رها شده پاک­ سازی کنند.

 علاقه­ مندان به شرکت در برنامه پاک­ سازی جنگل­ های چهارمحال و بختیاری می­ توانند برای کسب اطلاعات لازم و انجام هماهنگی­ های بیشتر به وبلاگ انجمن محیط زیستی تسنیم (tasnimngo.blogfa.com) مراجعه کنند.

در روزهای پایانی سال ۲۰۱۱ ، یعنی درست در دقیقه ۹۰ و دقیقا” چهار روز مانده به پایان سال ۲۰۱۱ و آغاز سال ۲۰۱۲، بسیار دیرهنگام یادمان افتاد که «سال جهانی جنگل ها» به پایان رسیده و باید همایشی برگزار می کردیم!

بالاخره به همت انجمن جنگلبانی ایران و تعدادی از نهادهای دولتی و غیردولتی مرتبط با حوزه جنگل، در ششم دی ماه – آخرین همایش از این دست در سال ۲۰۱۱ در محل پارک گفتگوی تهران برگزار شد تا نشان دهیم «سال بین‌المللی جنگل‌ها» در ایران هم گرامی داشته شده است!

مجمع عمومی سازمان ملل متحد سال ۲۰۱۱ را به عنوان «سال جهانی جنگل ها» معرفی کرد تا نقش غیرقابل انکار جنگل ها در ثبات اقلیم و محیط زیست و اینکه جنگل ها تأمین کننده سرپناه برای انسان ها و زیستگاه برای جانداران هستند را پررنگ تر نشان مان دهد. این نامگذاری در راستای ارتقاء سطح آگاهی‌های عمومی در ارتباط با مدیریت، حفاظت و توسعه پایدار جنگل‌ها و ظرفیت سازی ترویجی در بین دستگاه ها و نهادهای دولتی مرتبط با حوزه جنگل و توجه دادن بیشتر به نقش و جایگاه مردم در مدیریت و حفاظت مشارکتی و توسعه پایدار جنگل‌ها صورت گرفت و به همین منظور هم شعار «جنگل‌ها برای مردم» برای سال جهانی جنگل‌ها انتخاب شد.

اولا” انتظار می رفت که به مانند بسیاری از کشور های جهان؛ در اوایل سال ۲۰۱۱ به اسقبال این مناسبت جهانی می رفتیم و چنین همایشی برگزار می کردیم تا در فرصت مناسب و با بهره گیری از ظرفیت های بین المللی این مناسبت ارزشمند برای عملیاتی کردن حداقل بخشی از اهداف مندرج در سال جهانی جنگل با شعار گرامیداشت جنگل ها برای مردم و همچنین برای ارتقای جایگاه تشکیلاتی، تأمین تجهیزات سخت افزاری یگان های حفاظتی و ناوگان های اطفای حریق نهادهای متولی منابع طبیعی و محیط زیست کشور برنامه ریزی های منسجمی صورت می پذیرفت و با جلب همکاری و الزام همه دستگاه های دست اندرکار امور فرهنگی، آموزشی و اجتماعی کشور برای ارتقای سطح آگاهی های عمومی جوامع محلی و جلب مشارکت جنگل نشینان و همچنین حمایت های ویژه قوای سه گانه کشور در همه زمینه های اعتباری، قانونی، حاکمیتی و قضایی و نهایتا” ممانعت از بارگذاری های غیر اصولی صنعتی، خدماتی و کشاورزی دستگاه های عمرانی کشور در محدوده‌ رویشگاه های جنگلی به بهانه توسعه و … شاهد رشد مدیریت و حفاظت مشارکتی محلی و توسعه پایدار جنگل های کشور می بودیم.

دوما” حالا که همتی شده بود و در روزهای واپسین سال ۲۰۱۱ چنین همایش مهمی تدارک دیده شد انتظار می رفت در این همایش همه نهادهای دولتی مسئول در حوزه جنگل ها و محیط زیست کشور، گزارش هایی از عملکرد دستگاه های خود در حوزه های آموزش و ترویج جوامع محلی برای مدیریت و حفاظت مشارکتی جنگل ها، تأمین تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری مورد نیاز، ارتقاء سطح همکاری رسانه ملی و نهادهای فرهنگی و اجتماعی کشور مثل وزارت خانه های آموزش و پرورش، تبلیغات اسلامی و … و همچنین میزان توفیق های حاصله در همراهی سایر دستگاه های اجرائی کشور برای تن دادن به رعایت الزامات زیست محیطی در اجرای پروژه های عمرانی و برنامه های توسعه ای خود و میزان رشد شاخص های پایداری جنگل های کشور ارائه دهند و اعلام کنند که با انجام چه فعالیت هایی موفق به دستیابی به چه اهداف از پیش تعیین شده ای – البته اگر در ابتدای سال هدف گذاری هایی صورت گرفته بود! – گردیده اند و چند درصد از برنامه های این سال تحقق یافته است!

خوشحالم تا به آگاهی کارشناسان و دست اندرکاران منابع طبیعی کشور برسانم که دوست و همکار عزیزم مهندس برمک اسلامی در یک کار گروهی با همکاری آقایان دکتر علی صالحی و مهندس بابک توکلی از اعضای هیأت علمی دانشگاه گیلان موفق به تألیف و گردآوری کتابی ارزشمند به نام «روند رسیدگی به پرونده های حقوقی در جنگل و قوانین مرتبط با آن» شدند که به همت انتشارات حق شناس منتشر شده است.

کتاب حاضر به صورتی کاملا” کاربردی به تعریف قوانین خاص منابع طبیعی و الحاقات بعدی آن، نحوه اعمال مقررات ملی شدن جنگل ها و مراتع و چگونگی رسیدگی به اعتراضات مالکین و مردم در کمیسیون های پیش بینی شده در قانون، مهم ترین اصطلاحات حقوقی در امر حفاظت و پاسداری از جنگل ها، نحوه برخورد با تخلفات در عرصه های طبیعی و شیوه های تهیه گزارش های مقدماتی و تنظیم پرونده های قضایی به همراه فرمت های مربوطه می پردازد. همچنین ضمائم کتاب برخی اصول از قانون اساسی که مرتبط با منابع طبیعی می باشند، نظرات شورای نگهبان، آئین نامه های اجرایی قوانین منابع طبیعی و متن «قانون افزایش بهروری بخش کشاورزی و منابع طبیعی» مصوب سال ۱۳۸۹ را در بردارد.

مطالعه این کتاب کاربردی برای تمامی کارشناسان و کارکنان اجرائی ادارات منابع طبیعی، دانشجویان تمامی رشته های منابع طبیعی و همه فعالان و پژوهشگران حوزه ی منابع طبیعی و محیط زیست توصیه می شود. نگارش روان و توضیح مراحل اجرای قوانین با استفاده از مثال های عملی، وجود فرمت صورتجلسات و فرم های مربوط به هر یک از اقدامات قانونی و حقوقی منابع طبیعی از نقاط قوت کتاب حاضر است؛ امّا بدیهی است که هیچ اثری خالی از نقص و اشتباه نبوده و این کتاب لزوماً پاسخگوی همه پرسش های مجریان قوانین منابع طبیعی نبوده و قطعا” نقدها، تجربیات و پیشنهادهای ارزنده کارشناسان خبره که سال ها درگیر اجرا بوده و به طور مستقیم با موضوعات حقوقی منابع طبیعی مرتبط بوده اند، زمینه پربارتر شدن این کتاب در چاپ های بعدی را فراهم خواهد ساخت.

این کتاب که در ۱۷۳ صفحه تألیف گردیده است، ماحصل تلاش پژوهشگران و کارشناسانی خلاق و باتجربه در دستگاه های اجرایی و مراکز آموزشی و دانشگاهی منابع طبیعی کشور بوده و در اردیبهشت ماه ۱۳۹۰ توسط انتشارات حق شناس منتشر شده و هم‌اکنون به قیمت ۳۸۰۰ تومان در اختیار علاقه‌مندان قرار دارد. این کتاب از طریق تماس با شماره همراه ۰۹۱۳۹۸۰۱۷۸۱ (اسلامی) و یا از طریق رایانامه barmak58@yahoo.com نیز قابل خریداری است.

برای هر سه عزیز آرزوی سرافرازی‌های بیشتر دارم.

سیزده بدر، آئینی دیرینه در پیشینه تاریخی ایرانیان است که قدمتی چند هزار ساله دارد. رسمی غرورآفرین که در نزد ایرانیان مدعی ستایش آیه های پروردگار است. در آئین نوروز، سیزدهمین روز از فروردین؛ روز زمین و آشتی با طبیعت نام نهاده شده است. به رغم  وجود چنین آئینی کهن در فرهنگ مردمان ایران زمین، متأسفانه در این سال ها به نام سیزده بدر، در روز طبیعت بیشترین خسارت ها را به محیط زیست طبیعی مان وارد می کنیم. در حالی که شایسته پیشینه فرهنگی مان این است که در آخرین روز جشن بزرگ نوروز بر طبیعت تازه از خواب بیدار شده سلام داده و همه موهبت های ناب آن را حرمت نهیم، باور کنید زیبنده ی مردمان این سرزمین نیست که در این روز به جای صلح و آشتی، جنگ و قهر خود با طبیعت را به نمایش بگذارند!

زباله‌های پلاستیکی، شیشه، بطری های نوشابه، قوطی های کنسروی و … را در طبیعت رها می کنیم، آب ها و رودخانه ها را آلوده می کنیم و محل زندگی زیستمندان طبیعت اطراف مان را ناامن می کنیم. به دنبال افزایش جمعیت و بهره مندی بخش کثیر مردم از وسیله نقلیه شخصی برای رفتن به طبیعت به بهانه سیزده بدر و عدم برخورداری ملاحظات زیست محیطی از وزن لازم در بین این هموطنان، رها سازی و انباشت زباله ها در محیط زیست به شدت افزایش یافته و متأسفانه در روز آشتی با طبیعت چنان حجمی از زباله در طبیعت جانهاده می شود که از حد تحمل این محیط های طبیعی و زیستمندان آن فراتر می رود.

برای روشن کردن آتش شاخه درختان شکسته و بوته ها کنده می شوند و در اثر سهل انگاری جنگل ها و مراتع و زیستگاه های جانوری به آتش کشیده می شوند، اندوخته های طبیعی مان کاهش می یابد و پایداری طبیعت و سرزمین مان به شدت تهدید می شود.

شوربختانه در روز طبیعت، تخریب رویشگاه های گیاهی و آلودگی های آبی و هوایی و خسارت محیط‌ زیست به شدت افزایش می یابد و روز احترام به طبیعت به روز عزای طبیعت تبدیل می گردد. اثرات نامطلوب و مکرر ناشی از برگزاری رسم سیزده بدر در سال های گذشته و آسیب های وارده به طبیعت، پائین بودن سطح آگاهی های عمومی و عدم توجه درخور میهمانان به هشدارهای مادر طبیعت، سبب گردیده است که طبیعت خاطره خوشی از این روز نداشته باشد.

امید است با ظرفیت‌سازی فرهنگی در جامعه و آگاهی مردم از ارزش‌های واقعی طبیعت و بابهره گیری از آموزه های دینی و بر بنیاد پیشینه قانونی و تاریخی سرزمین مان، طبیعت زیبای وطن در مراسم سیزده بدر سال های پیش رو شاهد رفتارهای خردمندانه و بیادماندنی از هم وطنان عزیز باشد تا سزاوارانه روز طبیعت را دوست بدارد و با خاطره ای خوش در انتظار حضور مجدد و دلسوزانه میهمانانش باشد.

جنگل های ایران؛ جنگل های منحصر بفرد جهان به شمار می آیند که به دوره سوم زمین شناسی بر می گردند. در حال حاضر حدود ۷ درصد از وسعت سرزمین ایران، رویشگاه های جنگلی و درختی است و میانگین سرانه فضای سبز برای هر نفر ایرانی کمتر از ۰/۲ هکتار است، در صورتی که میانگین فضای سبز در جهان برای هر نفر ۰/۸ هکتار است. این آمار نشان می دهد که در ایران کمتر از یک چهارم میانگین جهانی فضای سبز وجود دارد، بنابراین اهمیت و تلاشهای حفاظتی، برای حفظ اندوخته های جنگل های مان باید دست کم ۴ برابر متوسط جهانی باشد.

در مورد وسعت این جنگل‌ها در هر یک از استان های کشور، اختلاف نظرهای زیادی بین محققین و گزارش های رسمی منتشر شده ی دستگاه های متولی وجود دارد. گزارش«تهیه نقشه پوشش گیاهی کشور»که توسط دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل ها و مراتع کشور تهیه گردیده است مبنای آماری این مطلب بوده است.

ناحیه رویشی زاگرس؛ شامل سلسه جبال زاگرس، وسیع‌ترین و اصلی‌ترین رویشگاه گونه‌های مختلف بلوط در ایران بوده و به همین دلیل این منطقه از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است. جنگل‌های بلوط منطقه زاگرس از منتهی الیه شمال غربی ایران(پیرانشهر واقع در آذربایجان غربی)آغاز و سپس غرب و جنوب غرب ایران(میان جنگل در جنوب شیراز)را طی می‌کند.

استان های فارس، خراسان جنوبی و لرستان از نظر وسعت رویشگاه های جنگلی در بین کل استان های کشور به ترتیب مقام های اول تا سوم را دارا می باشند. اما در بین ۱۱ استان واقع در ناحیه رویشی زاگرس، استان های فارس، لرستان و خوزستان مقام های اول تا سوم را از نظر وسعت رویشگاه های جنگلی و درختی دارا می باشند.