به بهانه طوفان تهران و خسارت‌های جانی و مالی این رخداد تلخ که بالغ بر ۴۰ میلیارد تومان برآورد شده است، در گفتگویی با خبرنگار روزنامه ایران شرکت کرده‌‌ام که شرح کامل آن را می‌توانید در زیر بخوانید:

     به‌پاس ارسال گزارشات مستمر و ارزشمند وضعیت ماهانه‌ی خشکسالی کشور عزیزمان ایران برای تارنمای طبیعت بختیاری، از دکتر مرتضی خداقلی عزیز و همکاران ارجمندشان در پایگاه مدیریت خشکسالی کشاورزی اصفهان صمیمانه قدردانی کرده و مشروح گزارش ۸ ماهه سال آبی ۹۲ – ۹۱  این تیم سختکوش برای خوانندگان گرامی انتشار می‌بابد:

 وضعیت خشکسالی ایران در سال آبی ۹۲-۹۱ (از ابتدای مهرماه ۹۱ تا پایان اردیبهشت‌ماه ۹۲)

     با گذشت هشتمین ماه از ابتدای سال آبی ۹۲-۹۱، نتایج مطالعات و بررسی‌های انجام گرفته در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی و پایگاه مدیریت خشکسالی کشاورزی استان اصفهان حاکی از آن است که تغییرات بارش در سطح کشور شدید نبوده و و عمدتاً بارش‌ها به فاصله نزدیکی حول میانگین دراز مدت آن نوسان دارد، به‌طوری‌که بارش حدود ۷۳ درصد از مساحت کشور بین ۱۰ درصد کمتر و بیشتر از میانگین دراز مدت تغییر می‌کند. مشابه ماه گذشته همچنان کرانه‌های دریای عمان و خلیج فارس، بخش‌های غربی دریای خزر و حواشی کشور بارشی کمتر از میانگین درازمدت دریافت کرده‌اند. نقاطی با بارش بیش از میانگین درازمدت در بخش‌های شمال غربی، مرکزی به سمت غرب و جنوب مشاهده می‌شود و تغییر چشمگیری در وضعیت بارش نسبت به ماه گذشته قابل مشاهده نمی‌باشد.

به طور کلی وضعیت خشکسالی مطابق با نمودار ۱ و نقشه پایش خشکسالی ایران به شرح زیر است:

– خشکسالی خفیف با ۴۳٫۱ درصد بیشترین مساحت خشکسالی را به خود اختصاص داده و در حواشی ایران زمین به صورت نواری بخش‌های مرکزی را در برگرفته است.

– خشکسالی متوسط در تمام نقاط کشور به جز بخش مرکزی به صورت پراکنده و با وسعتی در حدود ۱۵٫۳ درصد دیده می‌شود، به‌طوری‌که در کرانه‌های خلیج فارس، حاشیه غربی دریای خزر، شهرستان‌های زاهدان، خاش و ایرانشهر و همچنین دو نواری که از بجنورد به سمت قم و اراک و دیگری از بجنورد به سمت طبس کشیده شده، نمود پیدا کرده است.

– خشکسالی شدید با وسعت ۰٫۸ درصد، شهرستان‌های زهک و کنگان جم را در برگرفته است.

– خشکسالی بسیار شدید با وسعت ناچیز ۰٫۲ درصد در شهرستان‌های زابل و نهبندان مشاهده می‌شود.

     در این دوره بیش از ۴۰ درصد از مساحت کشور بارشی بیش از میانگین درازمدت دریافت کرده‌اند که به ترتیب ۳۰٫۲ ، ۹٫۳ ، ۰٫۸ ، و ۰٫۲ درصد به ترسالی‌های خفیف، متوسط، شدید و بسیار شدید اختصاص یافته است.

    طی هشت‌ماهه گذشته از سال آبی جاری از نظر آمار بارش ثبت شده در ایستگاه‌های سپنوپتیک کشور تقریباً شرایط نرمال بوده، به‌طوری‌که بارش کل کشور حدود ۶ درصد کاهش را نشان می‌دهد و در حقیقت در سال آبی جاری خشکسالی هواشناسی رخ نداده است ولی چنانچه بازه زمانی مورد بررسی طولانی‌تر شود و به آمار بارش طی چند سال گذشته توجه شود شرایط متفاوت می‌باشد و خشکسالی هیدرولوژیک با شدت بالا اکثر مناطق کشور را در بر گرفته است. خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها، کاهش دبی رودخانه‌ها، کاهش بی‌سابقه ذخایر برخی سدها و افت شدید و نگران کننده آب‌های زیرزمینی همه نشان از تداوم خشکسالی و بحران آب در اکثر مناطق کشور دارد.

      برای مقابله و آمادگی در برابر خشکسالی نیاز به ارائه راه‌کارهای کوتاه و بلند‌مدت علمی و عملی و توجه به مدیریت ریسک خشکسالی است تا بتوان منابع آبی کشور را در درازمدت حفظ نمود و این مهم نیازمند همکاری منسجم و یکپارچه تمام نهادهای درگیر در امر خشکسالی و توجه به مدیریت یکپارچه حوضه‌های آبخیز کشور است.

خلاصه وضعیت خشکسالی ایران از ابتدای مهرماه ۹۱ تا پایان اردیبهشت ماه ۹۲ :

– مجموع بارندگی ایران تا پایان اردیبهشت‌ماه در سال آبی جاری: ۲۱۲٫۳۳ میلی‌متر

– مجموع بارندگی دراز مدت ایران در این دوره: ۲۲۶٫۷۵ میلی‌متر

– درصد کاهش بارندگی نسبت به دوره آماری بلند مدت: ۶٫۳۶ درصد

– بالاترین درصد کاهش بارش: ایستگاه سینوپتیک نهبندان با ۶۸٫۵ درصد کاهش بارش نسبت به میانگین درازمدت

– بالاترین درصد افزایش بارش: ایستگاه سینوپتیک بستان با ۹۷٫۲ درصد افزایش بارندگی نسبت به میانگین درازمدت

ضمن قدردانی از دکتر مرتضی خداقلی عزیز و همکاران ارجمندشان در پایگاه مدیریت خشکسالی کشاورزی اصفهان به پاس ارسال گزارشات مستمر و ارزشمند وضعیت ماهانه‌ی خشکسالی کشور عزیزمان ایران، مشروح گزارش ۱۲ ماهه سال آبی ۹۱ – ۹۰  این تیم سختکوش که برای تارنمای طبیعت بختیاری ارسال گردیده است؛ انتشار می بابد:

بررسی وضعیت بارش و دمای ایران در سال آبی ۹۱-۹۰ (ابتدای مهرماه ۱۳۹۰ تا پایان شهریورماه ۱۳۹۱)

نتایج پایش و مطالعات انجام گرفته در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، پایگاه مدیریت خشکسالی کشاورزی استان اصفهان با استناد به آمار ایستگاه­ های سینوپتیک نشان می­ دهد که شروع سال آبی ۹۱-۹۰ در ایران با بارش­ های قابل ملاحظه ­ای آغاز گردید، به طوری که در پایان پاییز در حدود ۴۵ درصد از مساحت کشور بارشی بیش از میانگین درازمدت دریافت نموده و بارش دریافتی در این فصل ۱٫۲ برابر بارش دراز مدت بوده است، اما از ویژگی­ های این بارش می­ توان به توزیع نابرابر آن در گستره ایران زمین اشاره نمود، یعنی در حالی که مناطق شمال شرقی تا بخش­ های مرکزی شاهد بارش بیش از چند برابر میانگین خود بودند، در برخی از نقاط کشور به ویژه نیمه جنوبی خشکسالی تهدید کننده بود. در فصل زمستان برخلاف آن­چه انتظار می­ رفت مقدار میانگین بارش دریافتی در نیمی از کشور خصوصا نیمه جنوبی کمتر از میانگین درازمدت آن در همین بازه زمانی گردید. در بهار هم بارش­ های پراکنده نتوانست جبران کاهش بارش ­های فصول قبل را کند و در ماه­ های فصل تابستان نیز متناسب با رژیم کلی بارش کشور در اکثر ایستگاه­ های هواشناسی بارشی ثبت نشد. همچنین نتایج حاکی از آن می ­باشد که در حدود ۷۱ درصد از مساحت ایران در سال آبی ۹۱-۹۰ بارشی کمتر از میانگین درازمدت دریافت کرده، اگرچه در مقایسه با سال آبی گذشته (مهرماه ۱۳۸۹ تا شهریورماه ۱۳۹۰) از وسعت خشکسالی کاسته شده، اما خشکسالی بر بیشتر گستره ایران زمین خصوصاً در نیمه جنوبی با شدت زیاد بروز یافت.

تجزیه و تحلیل نقشه­ های بارش در این دوره (مهرماه ۱۳۹۰ تا پایان شهریورماه ۱۳۹۱) نشان می­ دهد که خشکسالی بسیار شدید با وسعتی در حدود ۱۲٫۷ درصد از جنوب غربی کشور آغاز و در امتداد کرانه­ های دریای عمان ادامه می­ یابد، همچنین بخش­ هایی از استان یزد (بافق و مروست) و بخش شمالی کرمان را درگیر نموده است. در ۲۰٫۳ درصد از وسعت کشور خشکسالی شدید مشاهده می­ شود که به صورت نواری خشکسالی بسیار شدید را در برگرفته و از ناحیه غرب آغاز و پس از در برگرفتن بخش­ های وسیعی از استان خوزستان، بوشهر و بخش جنوبی استان فارس، شمال هرمزگان و بخش اعظمی از استان کرمان، در استان سیستان و بلوچستان در گوشه جنوب شرقی خاتمه می­ یابد. خشکسالی متوسط (کاهش ۲۰ تا ۴۵ درصد بارش نرمال) با وسعتی در حدود ۲۵٫۴ درصد، بیشترین وسعت را به خود اختصاص داده و از شمال غربی کشور شروع و در قسمت شمال شرقی پایان می­ پذیرد و سرانجام خشکسالی خفیف که با ۱۲٫۷۴ درصد مساحت، بخش ­هایی از استان­ های آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، همدان، اراک، حاشیه استان اصفهان، بخش شمالی استان یزد و بخش ­هایی از استان خراسان رضوی را شامل می­ شود. مناطقی که بارشی بیش از میانگین دراز مدت دریافت نموده­ اند محدود به نیمه شمالی ایران و استان اصفهان است و نتایج نشان داد که در مجموع نزولات جوی در این بازه زمانی در ۲۹ درصد از مساحت کشور از آمار درازمدت پیشی گرفته است (نمودار ۱).

تجزیه و تحلیل نقشه توزیع اختلاف دما و مقایسه میانگین دما از ابتدای مهرماه تا پایان شهریورماه ۱۳۹۱ نسبت به میانگین درازمدت آن نشان داد که در بیش از ۵۵ درصد از مساحت کشور دمای متوسط سالانه سال آبی گذشته نسبت به متوسط دراز مدت آن افزایش یافته است. همچنین نتایج حاکی از آن است که لکه کوچکی در بخش شمال شرقی کشور از کاهشی بیش از ۱ درجه سانتی­گراد برخوردار است. در نواحی کوچکی از استان خراسان جنوبی، خراسان رضوی، نیمه شرقی استان سمنان و بخشی از استان یزد درجه حرارت از ۰٫۵ تا ۱ درجه سانتی­گراد کاهش داشته است. بخش­ های شمالی استان کرمان، بخش اعظمی از استان اصفهان، سمنان، قم و تهران شاهد کاهش از ۰تا ۰٫۵ درجه سانتی­گراد بوده و افزایش از ۰ تا ۰٫۵ درجه سانتی­گراد از کرانه­ های دریای خزر آغاز و به صورت نواری در نیمه جنوب شرقی کشور خاتمه می­ یابد. افزایش از ۰٫۵ تا ۱ درجه سانتی­گراد در حاشیه ایران، از شمال غربی شروع شده و در امتداد کرانه­ های دریای عمان و خلیج فارس دیده می­ شود و افزایش بیش از ۱ درجه سانتیگراد به صورت سه لکه در بخش ­های غربی، شرقی و جنوبی کشور ملاحظه می­ شود. با توجه به آمار ایستگاه­ های سینوپتیک بیشترین افزایش دما به زابل با افزایش ۵٫۸ درجه سانتی­گراد و بالاترین کاهش دما به قوچان با کاهش ۳٫۴ درجه­ای تعلق دارد.

در مجموع در سال آبی گذشته اگرچه از نظر آماری نزولات جوی فقط ۳۳ میلیمتر از آمار دراز مدت آن در همین بازه کمتر بوده و خشکسالی­ ها عمدتاً در گروه خفیف تا متوسط بروز یافته است، ولی کاهش بارش و وقوع خشکسالی­ های پی در پی در سال­ های اخیر به کاهش مستمر و نگران کننده ذخایر آبی کشور شامل دریاچه­ ها، مخازن سدها، برکه­ ها و تالاب­ ها و همچنین افت سطح آب­ های زیر­زمینی منجر شده و همچنین کاهش درصد بارش ­های زمستانه که از تبخیر کمتری نسبت به فصول دیگر برخوردار بوده و کاهش برف که نقشی تعیین کننده در رژیم آبی متعادل رودخانه­ ها دارد، بحران منابع آبی را تشدید کرده است، به علاوه مدیریت نه چندان موفق تقسیم آب بدون توجه به اصول اولیه مدیریت یکپارچه حوضه­ های آبخیز باعث محدودیت بیش از پیش در مصرف آب در بخش­ های مختلف کشاورزی، صنعت و شرب شده است. در این میان با توجه به اینکه مصرف کننده عمده با بیش از ۹۰ درصد بخش کشاورزی می­ باشد، ضرورت توجه به تحقیقات گسترده و بنیادی در بخش ­های مختلف کشاورزی بیشتر آشکار می­ شود. در این رابطه لازم است با انجام و یا تکمیل مطالعات طرح­ های جامع حوضه­ های آبریز در چهارچوب توسعه پایدار و تکیه بر طرح آمایش سرزمین، نوع بهره­ برداری از سرزمین را به طور علمی و عادلانه تعیین کرده تا از هدر رفت منابع و مشکلات فزاینده آن جلوگیری گردد.

  با پایان یافتن آخرین ماه از سال آبی ۹۱-۹۰، پرونده این سال آبی را خاتمه داده و دفتری سبز به امید روزهای پر بارش در سال آبی جاری  می­ گشاییم.

 خلاصه وضعیت بارش و دمای ایران در سال آبی ۹۱-۹۰

 – مجموع بارندگی ایران تا پایان شهریور­ماه در سال آبی۹۱-۹۰: ۲۱۰٫۹ میلی‌متر

 – مجموع بارندگی دراز مدت ایران: ۲۴۴٫۴ میلی­متر

 – درصد کاهش بارندگی نسبت به دوره آماری بلند مدت: ۱۳٫۷ درصد

 – بالاترین درصد کاهش بارش: ایستگاه­ بندر­لنگه با ۹۲٫۵ درصد کاهش نسبت به میانگین دراز­مدت

 – بالاترین درصد افزایش بارش: ایستگاه اردستان با ۶۷٫۵ درصد افزایش بارندگی نسبت به میانگین دراز­مدت

–بالاترین افزایش دما : ایستگاه زابل با ۵٫۸ درجه سانتی­گراد نسبت به میانگین درازمدت

– بالاترین کاهش دما : ایستگاه قوچان با ۳٫۴ درجه سانتی­گراد نسبت به میانگین درازمدت

هرچند که در سال های گذشته اهالی چهارمحال و بختیاری تصور می کردند که به یمن سکونت بر بام ایران تا حدود زیادی نسبت به سایر استان های غرب و جنوب غرب کشور از اثرات زیانبار انسانی و محیط زیستی این میهمانان ناخوانده عربی در امان مانده اند؛ اما امسال آن ریزگردهای عربی با هم زادهای بومی خود در تالاب های منطقه دست به دست هم داده و خیلی زود آسمان بام ایران را هم به تصرف در آوردند تا بار دیگر نتایج محسوس عدم پیروی از قوانین حاکم بر طبیعت را به مسئولان و مردمان بالارود هم نشان داده باشند.

گفتگوی نگارنده با خبرگزاری مهر در باره بحران آلودگی هوای بام ایران را می توانید در اینجا ملاحظه کنید.

دکتر مرتضی خداقلی عزیز هنوز خوانندگان گرامی طبیعت بختیاری را فراموش نکرده و همواره با ارسال مستمر گزارشات ارزشمند وضعیت ماهانه‌ی خشکسالی کشور، ما را مورد لطف خود قرار داده است. ضمن تجدید قدر دانی از او و همکاران ارجمندشان در پایگاه مدیریت خشکسالی کشاورزی اصفهان، مشروح گزارش ۵ ماهه اول سال آبی ۹۱ – ۹۰  این تیم سختکوش که برای این تارنما ارسال گردیده است؛ انتشار می بابد:

وضعیت خشکسالی ایران از ابتدای مهر تا پایان بهمن ماه ۱۳۹۰ :

نتایج پایش و تحلیل خشکسالی پس از گذشت ۵ ماه از ابتدای سال آبی ۹۱-۹۰ نشان می دهد علی رغم بارش های قابل توجه در ماه های آبان و آذر هنوز بسیاری از مناطق کشور در شرایط خشکسالی با شدت های مختلف بسر می برند. در نگاه کلی آمار ایستگاه های هواشناسی نیمه شمالی کشور، افزایش بارش و نیمه جنوبی کاهش بارش نسبت به میانگین دراز مدت را نشان می دهند. گرچه شاهد سیطره خشکسالی در بیش از نیمی از کشور می باشیم ولی در مقایسه با سال آبی گذشته وضعیت خشکسالی بهبود یافته است؛ اگرچه کماکان متوسط وزنی بارش در کل کشور نشان از کاهش بارش به میزان حدود ۸ درصد دارد. با امید به تدوام نزول بارش درماه های آینده و بهاری سرسبز، نتایج حاصله از تجزیه و تحلیل نقشه ها در بهمن ماه به شرح ذیل می باشد:

نمودار شماره ۱ نشان می دهد در بهمن ماه، ایران با ۴ کلاس خشکسالی و ۴ کلاس ترسالی مواجه است. خشکسالی بسیار شدید که در حدود ۲۱٫۳ درصد از مساحت کشور را در برگرفته، بیشترین مساحت را در بین کلاس های خشکسالی به خود اختصاص می دهد و از نظر موقعیت مکانی از کرانه های خلیج فارس آغاز گشته و پس از در برگرفتن شهرستان های اهواز و ایرانشهر و بخش های وسیعی از استان های یزد و کرمان در بخش جنوبی رباط پشت بادام خاتمه می یابد. خشکسالی متوسط با در برگرفتن مساحتی در حدود ۱۹ درصد از کشور به صورت نواری خشکسالی بسیار شدید و شدید را در برگرفته و از ایوان آغاز گشته و با گذر از بخش های مرکزی استان فارس، بخش شمال و شمال غربی استان یزد و بخش جنوبی استان خراسان در گوشه جنوب شرقی کشور خاتمه می یابد. خشکسالی خفیف که در حدود ۱۵٫۵ درصد از مساحت کشور را به خود اختصاص داده است به صورت کمربندی بخش شمال غربی را به شرق پیوند می دهد و در شهرستان های زهک و زابل پایان می یابد و در آخر، خشکسالی شدید کمترین درصد مساحت خشکسالی را شامل شده به طوری که در حدود ۷ درصد از مساحت ایران در این طبقه جای گرفته و همانند نواری باریک در اطراف خشکسالی بسیار شدید می باشد و بیشترین مساحت آن در استان خوزستان دیده می شود. با استمرار بارش ها در اقصی نقاط کشور در این ماه نیز شاهد ترسالی بوده ایم. سهم ترسالی خفیف با اختلاف جزئی نسبت به ترسالی متوسط از کلاس های دیگر ترسالی بیشتر بوده است و در حدود ۱۱٫۳ درصد از مساحت ایران را به خود اختصاص می دهد و بیشتر در بخش های مرکزی ایران این کلاس ترسالی ملاحظه می شود، همچنین ترسالی متوسط با دربرگرفتن ۱۰٫۸ درصد در امتداد ترسالی خفیف کشیده شده است. ترسالی بسیار شدید و شدید با مساحتی تقریباً برابر که به ترتیب عبارت است از ۷٫۳۵ و ۷ درصد در مجموع به صورت نواری ازشمال شرقی ترین نقطه کشور به سمت استان تهران کشیده شده، به طوری که ترسالی شدید، ترسالی بسیار شدید را در برگرفته است.

از نکات قابل توجه ویژگی های بارشی طی این مدت که در نمودار شماره ۱ بخوبی نمایش داده شده، این است که در برخی مناطق تاکنون بارشی نازل نشده در صورتیکه در برخی مناطق دیگر کشور بارش در حجم قابل ملاحظه ای بوده و به عبارت دیگر در برخی نقاط کشور کماکان خشکسالی تهدید کننده می باشد و بحران خشکسالی در کشور فراتر از ریزش بارش هایی در این حجم است. بنابراین نمی توان به امید تداوم ریزش در کشور در آینده بود و بیمه نمودن منابع آبی در درازمدت، نیازمند راهکارهای علمی و عملی و همکاری های منسجم است.

خلاصه وضعیت خشکسالی ایران از مهرماه تا پایان بهمن ماه ۱۳۹۰

– مجموع بارندگی ایران تا پایان بهمن ماه در سال آبی جاری: ۱۲۴٫۷ میلی‌متر

– مجموع بارندگی دراز مدت ایران در این دوره: ۱۳۵٫۲ میلی متر

– درصد کاهش بارندگی نسبت به دوره آماری بلند مدت: ۷٫۷ درصد

– بالاترین درصد خشکسالی: ایستگاه های سینوپتیک جیرفت با ۹۷٫۵ درصد کاهش بارش نسبت به میانگین درازمدت

– بالاترین افزایش بارش: ایستگاه اصفهان با ۱۱۵درصد افزایش بارندگی نسبت به میانگین درازمدت.

سال ها است که این حقیقت بر همه کارشناسان و متخصصین حوزه محیط زیست و منابع طبیعی آشکار گردیده است که دست یافتن به هوای پاک در گرو حفظ تالاب ها و فضای سبز درختی پیرامون سکونت گاه های شهری و روستائی است.

بسیاری از اکولوژیست های مطرح جهان بر این باورند که ارزش تالاب ها و کارکردهای زیست محیطی این زیست بوم های کم همتا به درستی شناسایی و تبیین نشده است. مطالعات ارزش های اقتصادی و زیست محیطی تالاب ها  بیانگر آن است که  یک تالاب حدود ۱۰ برابر جنگل و ۲۰۰ برابر زمین زراعی ارزش اقتصادی دارد و اضافه بر آن؛ تنظیم آب و هوا، جلوگیری از سیل، حفاظت از تنوع گیاهی و جانوری، زیبایی و جاذبه های دیداری، جاذبه‌های توریستی و ایجاد فضایی برای زندگی پرندگان از جمله ارزش های تقویم ناشدنی آن ها است.

نزدیک به ۲ دهه است که حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق مجاز و غیر مجاز امان مرغزار شهرکرد که کارکردهای غیر قابل کتمانی در ایجاد تعادل آب و هوای شهرکرد به عنوان مرکز چهارمحال و بختیاری داشته، بریده است. برداشت های بیش از حد مجاز این چاه ها و شدت افت سطح آب سفره های زیرزمینی به همراه چرای بی رویه دام، تخریب بخش هایی از این مرغزار به بهانه توسعه و استقرار صنایع و مراکز خدماتی و همین طور تخلیه نخاله ها و مصالح ساختمانی و زباله ها سبب خشک شدن فاجعه بار این مرغزار و تبدیل آن به یک کانون خطرناک فرسایش بادی شده و با ایجاد گرد و غبارهای غیر قابل مهار، هوای بزرگ ترین سکونت گاه شهری بام ایران – شهرکرد – را در معرض خطر قرار داده و به شدت تهدید می کند.

این مرغزار در حاشیه شهر شهرکرد، عامل تنظیم کننده اقلیمی در منطقه به حساب می‌آمد و به نظر می رسد خشکی و تخریب آن، علاوه بر تبدیل شدن به یک کانون تولید گرد و غبار، بر روی ظرفیت ویژه گرمایی منطقه تأثیر گذاشته و با کاهش ظرفیت ویژه گرمایی سبب شده است که اختلاف دمای شب و روز در منطقه افزایش ‌یافته و با حداکثر دمای گرم در روز و حداقل دمای سرد در شب مواجه شویم و بتدریج شرایط زندگی برای اهالی آن سخت شود.

تالاب های گندمان و دهنو در استان نیز از شرایط بسیار نامطلوبی برخوردار بوده و رفتارهای نابخردانه انسانی با شراکت خشکسالی های اخیر، وضعیت فاجعه باری را برای آن ها رغم زده است. وضعیت تأسف آوری که این دو تالاب ارزشمند را به سمت تبدیل به کانون های تولید گرد و غبار و آلودگی هوای سکونت گاه های شهری و روستائی اطراف آن ها سوق داده است.

اصولا انتظار است دست اندرکاران روز و یا هفته هوای پاک، با به چالش کشیدن این معضل های محیط زیستی، دستگاه های متولی در حوزه هوا و سلامت شهروندان را متوجه سازند که اگر به موقع نجنبند و اقدامی موثر در مهار این بیابان زائی خطرناک انجام ندهند، ممکن است علاوه بر از دست دادن این تالاب های ارزشمند، کیفیت زندگی در این مناطق به شدت به مخاطره افتد.

عدم توجه به مراقبت های جدی، آبیاری و توسعه فضای سبز درختی در شهرهای استان، خصوصا” شهرکرد و بروجن که در خارج از رویشگاه های جنگلی استان واقع شده اند؛ می تواند هوای این مناطق را به شدت تحت تأثیر قرار داده و از کیفیت آن بکاهد. به رغم برخورداری استان از ظرفیت های آبی و شرایط اقلیمی کم نظیر، پائین بودن سرانه فضای سبز درختی در این شهرها – که نه تنها به نسبت میانگین جهانی حتی به نسبت میانگین کشوری هم کم است – تعجب خیلی ها را برمی انگیزد که چقدر سهم شهروندان این مناطق از درخت کم است و چقدر این شهرها به لحاظ پوشش فضای سبز فقیر هستند؛ و تأسف آورتر آن که در مقابل این کاستی ها، همواره رویشگاه های جنگلی استان هدف تخریب های ناشی از قطع جنگل برای تأمین سوخت هیزمی و زغال، زراعت در زیراشکوب درختان، چرای بی رویه دام و حتی اجرای پروژه های عمرانی قرار گرفته و روز به روز از تعداد این درختان کاسته می شود.

اسماعیل کهرم، محمد درویش  و عباس محمدی؛ سه فعال سرشناس و دلسوز حوزه محیط زیست و منابع طبیعی کشور به نمایندگی از سوی میلیون ها شهروند تهرانی، اصفهانی، زابلی، اراکی، اهوازی، شیرازی، مشهدی، تبریزی، پارس جنوبی و خیلی دیگر از مناطق ایران در اعتراض به آلودگی غیرقابل تحمل هوا که حال مردمان آن دیارها را بد کرده است، نامه‌ای به “هر آن کس که مسئولیت دارد” نوشته اند و رونوشت آن را به درگاه عالی ترین مقامات نهادهای کشوری که در این حوزه مسئولیت دارند فرستاده‌اند.

همه‌ی حرف آنها در این نامه، یک زنهار ساده اما حیاتی است؛ این که شهروندان ما می‌ترسند دیگر نفس بکشند! آیا فریادرسی هست؟

«متن کامل نامه»

به: هر آن کس که مسوولیت دارد

از: چند شهروند ساده

موضوع: می‌خواهیم نفس بکشیم!

خانم ها و آقایان مسئول!

ما، از سوی میلیون ها شهروندی که در چنبره ی گرفتاری های روزافزون زندگی، فرصت چاره اندیشی و حتی اعتراض به آلودگی دهشت انگیز هوا، این آنی ترین نیاز هر موجود زنده، را ندارند، اعلام می کنیم که: می ترسیم نفس بکشیم! هوای پایتخت کشور و چندین شهر بزرگ دیگر ایران، نه چند درصد بلکه چندین برابر بیش از حد مجاز آلوده است.

آیا شما که تکلیف قانونی تأمین «خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت های پزشکی» همگان را بر عهده دارید (اصل بیست و نهم قانون اساسی)، شما که مسوولیت «پیشگیری و ممانعت از هر نوع آلودگی و هر اقدام مخربی که موجب بر هم خوردن تعادل و تناسب محیط زیست شود» را دارید (ماده ی ۱ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست)؛ شما که مسوول اعمال ممنوعیت «هر عملی که موجبات آلودگی هوا را فراهم نماید» هستید (ماده ی ۲ قانون نحوه ی جلوگیری از آلودگی هوا)؛ شما که موظف به اعمال محدودیت برای وسایل نقلیه ی موتوری در شهرهای آلوده هستید (ماده ی ۲ آیین نامه ی اجرایی تبصره ی ماده ی ۶ قانون جلوگیری از آلودگی هوا)؛ شما که وظیفه ی کاستن از آلودگی هوای تهران، کاستن از تردد خودروها، روان ساختن ترافیک تهران، تأمین بنزین و نفت گاز استاندارد، نظارت بر تولید خودروهای استاندارد، و آگاه کردن و جلب مشارکت مردم در موضوع کاهش آلودگی هوای تهران را داشته اید (مصوبه ی ۱۳۷۹ هیات وزیران راجع به کاهش آلودگی هوای تهران)؛ شما که باید تا چهارده سال دیگر، جمهوری اسلامی ایران را به جامعه ای برخوردار از «سلامت، رفاه، محیط زیست مطلوب، و الهام بخش جهان اسلام» بدل سازید (سند چشم انداز ۱۴۰۴)؛ و شما که خود و عزیزان تان در این فضا تنفس می کنید؛ آیا وظیفه هایی را که بر عهده داشته اید، به تمام و کمال یا حتی در حد امکان، به انجام رسانده اید؟!

نیازی به ارایه ی آمار و مستندات در خصوص جنایتی که بر اثر آلودگی هوا در حق میلیون ها نفر می شود، نیست؛ تمامی رسانه های دولتی و غیر دولتی، و بسیاری از مقام های رسمی و کارشناسان مستقل، بارها و بارها از کشته شدن چند هزار نفر در هر سال بر اثر آلودگی هوا، ابتلای ده ها هزار نفر به بیماری های قلبی و عروقی و تنفسی، رسیدن میانگین عمر در تهران به حدود ۴۸ سال، کوتاه شدن قد کودکان و نوجوانان، کاهش ضریب هوشی شهروندان و به ویژه نونهالان، و افزایش اختلال‌های روانی که ناشی از سموم کشنده‌ای است که هر لحظه تنفس می کنیم، گفته‌اند.

ما با کمال احترام، از شما که قدرت وضع قانون و تصویب مقررات را دارید؛ از شما که وظیفه ی اجرای قوانین را دارید؛ و از شما که امکان مجازات متخلفان و وظیفه ی رسیدگی به دادخواهی مردم را دارید، درخواست داریم که بلافاصله و بی هیچ ملاحظه و عذری، به وظیفه ای که قانون و اخلاق و عرف و معاهدات جهانی بر عهده تان گذاشته است، عمل و برای رفع آلودگی هوای شهر تهران و دیگر شهرهای بزرگ که سبب مرگ ده‌ها هزار نفر شده و موجب وهن کشور است، اقدام کنید.

با تجدید احترام؛

اسماعیل کهرم ، عباس محمّدی و محمّد درویش

۱۸ دی ماه ۱۳۹۰

گیرندگان:

– جناب آقای علی لاریجانی، رییس محترم مجلس شورای اسلامی

– جناب آقای صادق لاریجانی، رییس محترم قوه ی قضاییه

– جناب آقای احمدی نژاد، ریاست محترم جمهور

– جناب آقای محسنی اژه ای، دادستان محترم کل کشور

– جناب آقای محمدی زاده، رییس محترم سازمان حفاظت محیط زیست

– جناب آقای پور محمدی، رییس سازمان بازرسی کل کشور

– سرکار خانم مرضیه وحید دستجردی، وزیر محترم بهداشت

– جناب آقای چمران، رییس محترم شورای اسلامی شهر تهران

– سرکار خانم ابتکار، رییس محترم کمیته ی محیط زیست شورای شهر تهران

– جناب آقای قالیباف، شهردار محترم تهران

– رسانه های همگانی

ضمن تجدید قدردانی از دکتر مرتضی خداقلی عزیز و همکاران ارجمندشان در پایگاه مدیریت خشکسالی کشاورزی اصفهان به پاس ارسال گزارشات مستمر و ارزشمند وضعیت ماهانه‌ی خشکسالی کشور عزیزمان ایران، مشروح گزارش سه ماهه اول سال آبی ۹۱ – ۹۰  این تیم سختکوش که برای تارنمای طبیعت بختیاری ارسال گردیده است؛ انتشار می بابد:

وضعیت خشکسالی ایران از ابتدای مهر تا پایان آذرماه ۱۳۹۰ :

نتایج پایش و دیده بانی خشکسالی در پایگاه مدیریت خشکسالی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان در سه ماهه اول سال آبی ۹۱-۹۰ نشان می دهد در شرایطی که پاییز سال گذشته گستره ایران زمین یکی از خشک ترین فصول را در طول سال های گذشته سپری کرد، در سال آبی جاری طی سه ماهه گذشته شرایطی متفاوت برای کشور رقم خورد. بررسی آمار بارندگی تا پایان آذرماه در کشور نشان می دهد که بیش از نیمی از مساحت کشور (۵۵٫۶ درصد) از بارشی کمتر از میانگین دراز مدت برخوردار شده و به سخن دیگر خشکسالی خفیف تا بسیار شدید را تجربه کرده اند و در ۴۴٫۴ درصد سطح باقیمانده، میزان بارش بیش از میانگین دراز مدت بوده است.

ادامه مطلب»

ضمن تجدید قدردانی از دکتر مرتضی خداقلی عزیز و همکاران ارجمندشان در پایگاه مدیریت خشکسالی کشاورزی اصفهان به پاس ارسال گزارشات مستمر و ارزشمند وضعیت ماهانه‌ی خشکسالی کشور در سال آبی گذشته، مشروح گزارش دو ماهه اول سال آبی ۹۱ – ۹۰  این تیم سختکوش که برای تارنمای طبیعت بختیاری ارسال گردیده است؛ انتشار می بابد:

وضعیت خشکسالی ایران از ابتدای مهر تا پایان آبان ماه ۱۳۹۰ :

با پایان یافتن دومین ماه از سال آبی جاری و پس از وقوع چندین سال خشکسالی پیاپی در گستره ایران زمین، با فعالیت چشمگیر سامانه های باران زا چهره کشور به کلی دگرگون گردید. با امید به تداوم نزول باران، این رحمت الهی، نتایج پایش و دیده بانی خشکسالی در پایگاه مدیریت خشکسالی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان نشان می دهد که بارش های قابل توجه در مهرماه و بویژه در آبان ماه سال جاری باعث افزایش بارش نسبت به میانگین دراز مدت آن در بیشتر مناطق ایران در این بازه زمانی شده است. از نکات قابل توجه ویژگی های بارشی طی این مدت که در نمودار (۱) بخوبی نمایش داده شده است آن است که در برخی مناطق تاکنون بارشی نازل نشده در صورتیکه در برخی مناطق دیگر کشور بارش در حجم قابل ملاحظه ای بوده است. به عبارت دیگر در برخی نقاط کشور کماکان خشکسالی تهدید کننده و برخی مناطق دیگر با خطر سیلاب مواجه بوده اند.

بررسی ویژگی های توزیع و حجم بارش نشان می دهد نزولات جوی در این بازه زمانی در ۷۱ درصد از مساحت کشور، از آمار درازمدت پیشی گرفته است و در ۲۹ درصد از مساحت کشور بارش دریافتی کمتر از میانگین دراز مدت آن می باشد. نمودار (۱) نشان می دهد در آبان ماه، ایران با ۳ کلاس خشکسالی و ۴ کلاس ترسالی مواجه است. خشکسالی بسیار شدید که در حدود ۱۷٫۸ درصد از مساحت کشور را در برگرفته بیشترین مساحت را در بین کلاس های خشکسالی به خود اختصاص می دهد و از نظر موقعیت مکانی از کرانه های خلیج فارس آغاز گشته و پس از در برگرفتن بخش های وسیعی از استان های فارس و کرمان و شهرستان های بافق و مروست در بخش جنوبی رباط پشت بادام خاتمه می یابد. خشکسالی متوسط با در برگرفتن مساحتی در حدود ۷٫۴ درصد از کشور به صورت نوار باریکی خشکسالی بسیار شدید را در برگرفته است و در آخر، خشکسالی خفیف کمترین درصد مساحت خشکسالی را شامل شده به طوری که کمتر از ۴ درصد از مساحت ایران در این طبقه جای گرفته و به صورت ۲ نوار باریک که یکی از نیمه جنوب شرقی به طرف شمال شرقی و نوار دیگر از جنوب جنوب غربی به سمت مرکز کشیده شده و ناحیه خشکسالی بسیار شدید و متوسط را به طور کامل در بر می گیرد. همچنین این خشکسالی به صورت لکه هایی پراکنده نیز مشاهده می گردد.

وقوع بارش های قابل توجه در بیشتر نقاط کشور سبب شده است که در آبان ماه ۱۳۹۰ بر خلاف ماه های گذشته و حتی نسبت به دوره زمانی مشابه در سال گذشته، شاهد ترسالی گسترده در کشور باشیم. سهم ترسالی بسیار شدید نسبت به کلاس های دیگر ترسالی بیشتر بوده است و در حدود ۶۲٫۷ درصد از مساحت ایران را به خود اختصاص می دهد و در بخش عظیمی از کشور شاهد این کلاس ترسالی می باشیم. ترسالی شدید با مساحت ۰٫۱ درصد، بخش ناچیزی را در برگرفته و ترسالی متوسط پس از ترسالی بسیار شدید بیشترین مساحت (۵درصد) را به خود اختصاص داده و به صورت دو نوار بسیار باریک که خشکسالی را در برگرفته، دیده می شود. همچنین نوار دیگری در حاشیه غربی دریای خزر و همچنین در مراوه تپه شاهد می باشیم و بخش هایی از این کلاس ترسالی نیز از پیرانشهر آغاز گشته و با در برگرفتن شهرستان های روانسر، ایوان و پلدختر در صفی آباد دزفول خاتمه می یابد.

مطالعات مقایسه ای وضعیت خشکسالی کشور از مهرماه تا پایان آبان ماه سال جاری با دوره مشابه در سال گذشته حاکی از آن می باشد که گرچه درصد خشکسالی سال جاری نسبت به سال گذشته کاهش چشمگیری داشته است، اما بحران خشکسالی و وقوع خشکسالی های پیاپی در سال های اخیر که به خشک شدن تالاب ها و کاهش شدید سطح ایستابی انجامیده است، فراتر از بارش هایی با این حجم می باشد و برای مقابله و آمادگی در برابر خشکسالی نیاز به اندیشیدن راهکارهای کوتاه مدت و بلند مدت علمی و عملی و توجه به مدیریت ریسک می باشد تا بتوان منابع آبی کشور را در درازمدت بیمه نمود و این مهم نیازمند همکاری منسجم و یکپارچه تمام نهادهای درگیر در امر خشکسالی می باشد.

نمودار (۱): درصد هر یک از کلاس های خشکسالی از ابتدای مهرماه ۱۳۹۰ تا پایان آبان ماه ۱۳۹۰ در ایران

خلاصه وضعیت خشکسالی ایران از مهرماه ۱۳۹۰ تا پایان آبان ماه ۱۳۹۰

– مجموع بارندگی ایران تا پایان آبان ماه در سال آبی جاری: ۵۶٫۱ میلیمتر

– مجموع بارندگی دراز مدت ایران در این دوره: ۲۸٫۲ میلیمتر

– درصد افزایش بارندگی نسبت به دوره آماری بلند مدت: ۹۸٫۹ درصد

– بالاترین درصد خشکسالی: ایستگاه های سینوپتیک زابل، لار، رفسنجان، انار و حاجی آباد که در این ایستگاه ها هیچ بارشی ثبت نشده است.

– بالاترین درصد ترسالی: ایستگاه اقلید فارس با ۶۴۲ درصد افزایش بارندگی نسبت به میانگین دراز مدت؛ در طی این مدت بارندگی این ایستگاه نسبت به میانگین درازمدت ۷٫۵ برابر افزایش داشته است.

– پرباران ترین استان: استان تهران با حدود ۳۸۳ درصد افزایش بارش نسبت به میانگین درازمدت

– کم باران ترین استان: استان یزد با حدود ۵۱ درصد کاهش بارش نسبت به میانگین درازمدت؛ در واقع بارندگی این استان نسبت به درازمدت به یک دوم کاهش یافته است.

ضمن تجدید قدردانی از دکتر مرتضی خداقلی عزیز و همکاران ارجمندشان در پایگاه مدیریت خشکسالی کشاورزی اصفهان به پاس تهیه و ارسال گزارشات مستمر و ارزشمند وضعیت ماهانه‌ی خشکسالی کشور، مشروح گزارش نهائی سال آبی ۹۰ – ۸۹  این تیم سختکوش که برای تارنمای طبیعت بختیاری ارسال گردیده است؛ انتشار می بابد:

وضعیت خشکسالی ایران در سال آبی ۱۳۹۰ – ۱۳۸۹ (ابتدای مهر ۱۳۸۹ تا پایان شهریورماه ۱۳۹۰) :

با پایان یافتن شهریورماه پرونده سال آبی ۹۰ – ۸۹ به پایان رسید، سالی که ایران زمین یکی از کم باران ترین و خشک ترین سال ها را تجربه نمود. شروع سال آبی گذشته با پاییزی خشک آغاز گردید به طوری که در پایان پاییز خشکسالی شدید و بسیار شدید بیش از ۹۷ درصد از مساحت کشور را به خود اختصاص داد. در این فصل بارندگی در حدود ۱۸٫۵ میلی متر در مقایسه با بارش دراز مدت که حدود ۶۰ میلی متر است بیش از ۳ برابر کاهش نشان می دهد. پس از پاییز خشک، نگاه ها به آسمان دوخته شد تا شاید زمستان که پربارش ترین فصل سال در کشور است جبران خشکی پاییز را بنماید. اگرچه بارش دریافتی در این فصل ۱٫۲ برابر بارش درازمدت بود اما به دلیل توزیع نامناسب بارش، بیشتر نقاط ایران خصوصاً در نواحی مرکزی بارش های زمستانه نتوانست کمبود بارش های فصل قبل و نیز صدمات وارده را جبران نماید. پس از زمستان تمام امیدها به بهار و رگبارهای آن بسته شد تا شاید جوابگوی نیاز آبی عرصه های طبیعی و دیمزارها و کشتزارها گردد ولی بر خلاف انتظار در این فصل نیز بارش روند نزولی خود را ادامه داد و مقدار بارش دریافتی در این فصل ۴۴٫۵  میلی متر در مقایسه با بارش درازمدت ۶۱٫۴ میلی متر شد و سرانجام در فصل تابستان که خشک ترین فصل سال می باشد مشابه با سال های گذشته بارشی بیش از آنچه انتظار می رفت، دریافت نشد (نمودار شماره ۱)

در آخرین ماه از سال آبی ۹۰ – ۸۹  (شهریورماه) همچنان شاهد خشکسالی بر بخش وسیعی از کشور خصوصاً در نقاط مرکزی ایران بودیم. در مقایسه با سال گذشته (مهرماه ۱۳۸۸ تا پایان شهریورماه ۱۳۸۹) اگر چه وسعت ترسالی در نیمه جنوب شرقی افزایش یافت، اما به طور کلی بر وسعت خشکسالی افزوده شده  است.

نتایج مطالعات انجام گرفته در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی پایگاه مدیریت خشکسالی استان اصفهان در طی یک سال آبی و همچنین تجزیه و تحلیل نقشه‌های خشکسالی در این دوره (مهرماه ۱۳۸۹ تا پایان شهریورماه ۱۳۹۰) حاکی از آن می باشد که در ۸۹ درصد از گستره ایران، بارش دریافتی کمتر از میانگین درازمدت می باشد.  خشکسالی متوسط با وسعتی در حدود ۶۱ درصد از بخش غربی کشور آغاز گشته و به صورت دو نوار یکی به بخش های شرق و شمال شرقی و نوار دیگر در امتداد کرانه های دریای عمان و خلیج فارس کشیده شده است. در ۲۲٫۵ درصد از وسعت کشور خشکسالی خفیف دیده می شود که یک ناحیه از آن از شمال پل دختر شروع شده و پس از دربرگرفتن استان های همدان، کردستان و بخش اعظم استان های تهران، زنجان، آذربایجان غربی و شرقی، کردستان و لرستان در امتداد کرانه دریای خزر خاتمه می یابد و ناحیه دیگر از فسا و لار آغاز گشته و مانند نواری ترسالی خفیف را در بخش جنوب شرقی احاطه نموده است. خشکسالی شدید با وسعتی در حدود ۴٫۷ درصد بخش شرقی استان اصفهان و نیز بیشتر وسعت استان یزد را شامل می شود و کمترین مساحت به خشکسالی بسیار شدید اختصاص یافته (۱٫۵ درصد) که همچنان گریبان گیر جاسک و چابهار می باشد. در شهریورماه ۳ کلاس ترسالی شامل ترسالی خفیف با ۹٫۳ درصد، ترسالی متوسط ۰٫۸ درصد و ترسالی شدید ۰٫۴ درصد در شمال غربی ترین نقطه ایران و در بخش جنوب شرقی به مانند ماه های گذشته دیده می شود، اما نسبت به مردادماه کمی بر وسعت آن افزوده شده است و در مجموع نزولات جوی در این بازه زمانی در ۱۱ درصد از مساحت کشور، از آمار دراز مدت آن پیشی گرفته است (نمودار شماره ۲)

مطالعات مقایسه ای وضعیت خشکسالی کشور از مهر تا پایان شهریور ماه سال جاری با دوره مشابه در سال گذشته نشان می دهد که درصد مناطقی که تحت سیطره خشکسالی هستند بیشتر از سال قبل می باشد، اما در سال گذشته پس از خشکسالی خفیف خشکسالی شدید بیشترین وسعت ایران رابه خود اختصاص داده در حالی که در سال جاری خشکسالی متوسط بر بخش اعظم کشور غلبه داشته و خشکسالی شدید بخش کوچکی را احاطه نموده است. همچنین مقدار بارش های دریافتی در سال گذشته در کل کشور بیشتر از سال جاری بوده که افزایش خشکسالی در سال جاری را نسبت به مدت مشابه در سال گذشته نمایان می سازد. بنابراین کاهش شدید بارش در پاییز ۸۹ و همچنین بارش های کم و با توزیع نامتناسب در فصل زمستان و بهار سبب کاهش ذخیره نزولات جوی، کاهش منابع آب و خشک شدن قنوات و آب های زیرزمینی شده که اثرات آن از جمله خشکسالی بر بخش های مختلف بویژه بخش کشاورزی بارز می باشد.

انتظار می رود با توجه به خشکسالی های سال های اخیر و احتمالا” ادامه شرایط نامطلوب کاهش بارش در سال آبی جاری مسئولان امر با نگاهی جامع تمام ابعاد خشکسالی را در نظر گرفته و استراتژی مدیریت ریسک خشکسالی را به جای مدیریت بحران بر گزینند.

خلاصه وضعیت خشکسالی ایران از مهر ۱۳۸۹ تا شهریورماه ۱۳۹۰ :

– مجموع بارندگی ایران در سال آبی ۹۰ – ۸۹ برابر ۱۹۱٫۷ میلی متر

– میانگین سالیانه مجموع بارندگی دراز مدت ایران  ۲۳۰٫۹ میلی متر

– درصد کاهش بارندگی نسبت به دوره آماری بلند مدت: ۱۶٫۹ درصد

– بالاترین درصد خشکسالی: ایستگاه چابهار با ۸۱٫۲ درصد کاهش بارندگی نسبت به میانگین درازمدت و طی این مدت، بارندگی این ایستگاه نسبت به میانگین درازمدت به بیش از یک پنجم کاهش یافته است.

– بالاترین درصد ترسالی: ایستگاه زاهدان (استان سیستان و بلوچستان) با ۵۵٫۴ درصد افزایش بارندگی نسبت به میانگین دراز مدت که در طی آن بارندگی این ایستگاه نسبت به میانگین درازمدت بیش از ۱٫۵ برابر شده است.

– پرباران ترین استان: استان قزوین با حدود ۲۴٫۲ درصد افزایش بارش نسبت به میانگین درازمدت (نمودار شماره ۳)

– کم باران ترین استان: استان یزد با حدود ۴۸٫۱ درصد کاهش بارش نسبت به میانگین درازمدت