همکاری و حمایت‌های سزاوار رسانه ملی در ساخت و پخش فیلم‌ها و سریال‌های جذاب تلویزیونی، بدون شک به همراه توجه نهاد آموزش و پرورش به مباحث محیط زیستی در صدر فهرست مؤثرترین و فراگیرترین ابزارهای آموزشی حوزه منابع طبیعی و محیط زیست کشور قرار دارد.

     گفتنی‌است نمونه ارزشمند و قابل‌تقدیر این نقش رسانه ملی، می‌تواند سریال خانوادگی و پرمخاطب «آب‌پریا» باشد که در تعطیلات نوروزی سال ۱۳۹۲ از شبکه دوم سیما پخش شد. به‌پاس ساخت و پخش این مجموعه تلویریونی محیط زیستی؛ انجمن محیط زیستی تسنیم بروجن به همراه ۱۲ تشکل مردمی و نهادهای دولتی مرتبط با حوزه منابع طبیعی و محیط زیست استان چهار محال و بختیاری با تنظیم و ارسال تقدیر‌نامه‌ای به رییس رسانه ملی، از جناب مهندس ضرغامی خواستند که مراتب تقدیر این نهادهای مردمی و دولتی دیار بختیاری را به سرکار خانم مرضیه برومند و همکاران سازنده سریال خانودگی و محیط زیستی آب‌پریا ابلاغ و در آینده از این رویه بیش‌از‌پیش حمایت و پشتیبانی کنند تا به قول خانم برومند از این طریق به سرزمین مادری‌شان ادای احترام و دین کرده باشند.

متن کامل تقدیرنامه:

برادر گرامی؛ جناب آقای مهندس عزت‌الله ضرغامی

رییس محترم سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران

موضوع: تقدیر از دست‌اندرکاران سریال آب‌پریا

     توسعه فرهنگ محیط‌زیست و منابع طبیعی، همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین مأموریت‌های محوری نهادهای دولتی و غیردولتی فعال در حوزه محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور مطرح بوده و تمامی‌دست‌اندرکاران و فعالان این حوزه بر این باورند که دستیابی به این هدف بزرگ در گروی همکاری مسئولانه تمامی نهادها و دل‌سوزان فرهنگی‌اجتماعی کشور خصوصا” رسانه ملی است تا با بهره‌گیری از همه‌ی توانمندی‌‌ها و ظرفیت‌‌های فرهنگی، آموزشی و اعتقادی جامعه و با آموزش و بیان مضامین محیط‌زیستی، مردم را نسبت به پاسداری و حراست از طبیعت و محیط‌زیست پیرامون‌شان حساس ساخت.

     بدون‌شک رسانه ملی به‌عنوان مؤثرترین و فراگیرترین ابزار آموزشی فرهنگی کشور؛ می‌تواند برای نهادینه شدن اخلاق محیط‌زیستی در خانواده‌ها، با بیان ارزش‌های منابع طبیعی و تهدیدهای حوزه محیط زیست کشور از طریق ساخت و پخش سریال‌ها و برنامه‌های جذاب خانوادگی، بیشترین سهم را به‌خود اختصاص دهد. نمونه ارزشمند و قابل‌تقدیر این نقش، سریال خانوادگی «آب‌پریا» است که در ایام تعطیلات نوروزی سال ۱۳۹۲ از شبکه دوم سیما پخش شد و در آن هوشمندانه و به‌زیبایی کوشیده شد تا همه افراد خانواده – به‌ویژه کودکان و نوجوان‌ها – مخاطب قرار گیرند و با زبانی ساده و شیرین با طبیعت پیرامون‌شان آشناتر و نسبت به مخاطرات سرزمین‌شان بیشتر حساس شوند.

     چنین است که ما نهادهای مردم‌نهاد و دولتی مرتبط با محیط‌زیست و منابع طبیعی در استان چهارمحال و بختیاری؛ به‌لحاظ گنجاندن مفاهیم محیط‌زیستی به زبان ساده و جذاب برای مخاطب عام، با تنظیم و امضای این نامه مراتب سپاس و قدردانی خود را از ساخت مجموعه تلویزیونی «آب‌پریا» اعلام داشته و تقاضا داریم این قدردانی به کارگردان محترم این سریال سرکار خانم مرضیه برومند و سایر اعضای سازنده این سریال ابلاغ شود. هم‌چنین آرزو می‌کنیم که رسانه ملی تحت مدیریت حضرتعالی همچنان از این رویه در ساخت سریال‌های جذاب تلویزیونی با مضامین محیط‍‌زیستی بیش‌از‌پیش حمایت و پشتیبانی کند.

نهادهای دولتی و مردمی استان:

اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان چهار محال و بختیاری – اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان چهار محال و بختیاری – انجمن محیط زیستی تسنیم بروجن – انجمن فوژان سبز هفشجان – انجمن وحدت سبز فرخ‌شهر – انجمن دوستداران طبیعت بروجن – انجمن حافظان طبیعت شیدا – انجمن موج سبز – انجمن نغمه سبز – انجمن حافظان طبیعت شهرکرد – انجمن آهنگ سبز – انجمن سرزمین مهر فارسان – انجمن دوستداران محیط‌زیست شهرکرد – انجمن صدای جنگل – انجمن رفتگران طبیعت چهارمحال و بختیاری                      

     انجمن محیط زیستی تسنیم به‌رغم عمر کوتاه یک‌ساله‌اش، با همت اعضای پرتلاش‌اش توانسته است در سال ۱۳۹۱ برنامه‌های مؤثر و قابل‌تحسینی را برای پاسداری از سلامت سرزمین بام ایران به‌اجرا درآورد و در شمار مؤثرترین‌ها و پرکارترین نهادهای مردمی در حوزه طبیعت و محیط زیست قرار گیرد.

     انجمن تسنیم در پاسداشت روز جهانی زمین و هفته زمین پاک؛ با این باور که تلاش برای هم‌افزایی و تعامل بیشتر نهادهای مردمی و دولتی با تمامی فعالان و دلسوزان این آب و خاک بهترین راه گرامیداشت روز زمین است، فعالیت‌های یک‌سال گذشته‌اش را بر روی تانمای خود بازانتشار کرده است که می‌توانید در این نشانی آن‌را بخوانید.  

     نگارنده به سهم خود تلاش‌های ارزنده این پاسداران بی‌ادعای زمین در انجمن تسنیم را ارج نهاده و در آستانه آغاز به‌کار سال جدید، برای آنان بهترین‌ها را آرزو دارم.

     به‌بهانه پاس‌داشت ششمین روز هفته منابع طبیعی سال ۱۳۹۱ که در روزشمار این هفته با عنوان «منابع طبیعی و مدیریت جامع حوضه‌های آبخیز» نام‌گذاری شده بود، در روز یک‌شنبه ۲۰ اسفند‌ماه میزبان اهالی روستاهای منطقه دوراهان شهرستان بروجن بودیم. در این برنامه مشارکتی که به همت انجمن محیط‌زیستی تسنیم بروجن و همکاری ادارات منابع طبیعی و آموزش و پرورش منطقه گندمان برگزار شد، بیش از ۱۵۰ نفر از دانش‌آموزان، اهالی و مسئولان محلی و دوستداران طبیعت حضور داشتند.

     حضور در جمع جوامع و بهره‌برداران محلی و آموزش هم‌زمان کودکان و اولیای آنان در یک فضای صمیمانه، از جمله ویژگی‌های قابل‌توجه این برنامه آموزشی بوده که می‌تواند با هم‌پوشانی‌های فرهنگی‌ترویجی در میان اعضای خانواده‌های روستایی، زمینه‌ساز مشارکت بهتر خانواده‌ها در برنامه‌های مدیریتی منابع طبیعی باشد.

    علت انتخاب دوراهان برای برگزاری این برنامه، تعیین و معرفی منطقه دوراهان به‌عنوان «حوضه آبخیز الگویی» از سوی منابع طبیعی استان بود، منطقه‌ای که قرار است با مشارکت جوامع محلی و نهادهای مرتبط دولتی و غیردولتی متولی در حوزه‌های فرهنگی و اشتغال‌زایی، با هدایت و راهبری اداره منابع طبیعی به‌صورت پایلوت برنامه‌های مدیریت جامع منابع طبیعی در این حوضه آبخیز الگویی اجرا شود تا با دست‌یابی به یک الگوی مدیریتی موفق، شاهد گسترش این الگو در سایر حوضه‌های آبخیز مشابه استان باشیم.

     اجرای «طرح همیاران طبیعت» یکی از طرح‌های در دست اقدام منابع طبیعی استان بوده که با اعطای کارت‌های همیار طبیعت(ویژه مروجین دانش‌آموزی) در این برنامه و قرائت «تعهدنامه همیاران طبیعت» توسط دانش‌آموزان، به‌صورت نمادین اجرای این طرح در استان آغاز گردید و دانش‌آموزان منطقه در کنار خانواده‌های‌شان با وظایف و مأموریت‌های خود در زمینه همکاری با مأموران منابع طبیعی آشنا شدند.

     آموزش عملی نحوه کاشت نهال، آبیاری و مراقبت از نهال‌های کاشته شده از دیگر برنامه‌های این روز بود که به‌همراه تهیه کارت شناسنامه درخت برای تمامی نهال‌های کاشته شده به‌نام دانش‌آموزان، به‌شایستگی مورد توجه دست‌اندرکاران و شرکت کنندگان در این برنامه قرار گرفت. مشارکت جدی دانش‌آموزان و اولیای آنان در موضوعات آموزشی ارائه شده، از نقاط برجسته این برنامه بود که در پایان با همکاری مسئولانه و صمیمانه مربیان گرامی مدارس منطقه، مسابقه‌ای در میان آنان برگزار شد و به تعدادی از دانش‌آموزان و اولیای آنان جوایزی اهداء شد.

     حضور بخشدار و رییس اداره آموزش و پرورش منطقه گندمان به همراه تعدای از همکاران و دست‌اندرکاران منابع طبیعی منطقه گواه توجه درخور آنان به مباحث فرهنگی‌ترویجی منابع طبیعی بوده که در جای‌خود قابل‌تحسین است.

     به‌دنبال انتشار خبرهای دو مورد ثبت ملی میراث شکار پرندگان و وحوش، تحت دو عنوان «میراث معنوی شکار» و «شکار کبک در فرهنگ بختیاری» در فهرست آثار ملی کشور، انجمن‌های محیط‌زیستی استان چهار‌محال و بختیاری در اقدامی مسئولانه و تحسین‌برانگیز با انتشار بیانه‌ای، این اقدام نابخردانه و طبیعت‌ستیزانه اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری را به‌لحاظ نادیده گرفته شدن تمامی آموزه‌های اخلاق محیط‌زیستی و توهین به فرهنگ غنی سرزمین بختیاری، محکوم کرده و از تمامی فعالان و دست‌اندرکاران حوزه‌های فرهنگی و محیط‌زیستی استان و کشور واکنش‌های سزاواری را خواستار شده‌اند.

متن کامل بیانیه:

     خبر ثبت ۲ مورد میراث شکار در فهرست آثار ملی کشور به‌نام فرهنگ بختیاری که تحت ۲ عنوان «میراث معنوی شکار در فرهنگ بختیاری»  و «شکار کبک در فرهنگ بختیاری» در ۳ ماهه چهارم سال ۱۳۹۱؛ همه دوستداران محیط‌زیست و فرهیختگان فرهنگی سرزمین بختیاری را شگفت‌زده و نگران کرد.

     درست است که به‌لحاظ فرهنگ ایلی و معیشت مبتنی بر دامداری و کشاورزی و هم‌چنین وجود پرشمار وحوش در منطقه بختیاری، به‌مانند بسیاری از مناطق کشور شکارکردن راهی برای تأمین نیازهای غذایی مردمانش بوده است، اما حقیقت این است که حالا با ورود به دوره‌ای که به‌لحاظ کاهش شدید جمعیت وحوش و افزایش سطح آگاهی‌ها و حساسیت‌های محیط زیستی، دیگر اکثر فرزندان دیار بختیاری هم شکار و شکارچی‌گری را از شناسه‌های شجاعت و دلاوری مردان‌شان ندانسته و نه‌تنها به آن افتخار نکرده بلکه با تغییر اوضاع فرهنگی، از کشتار دیگر جانداران و فرهنگ شکار و شکارچی‌گری اظهار انزجار کرده و سطح همکاری‌های آن‌ها با نهادهای متولی محیط‌زیست نیز افزایش چشمگیری پیدا کرده است. 

     خبرهای منشر شده حکایت از آن دارد که اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری به بهانه پاسداشت شجاعت‌ها و دلاوری‌های مردان بختیاری و جایگاه شکارچی‌گری در این سرزمین، با نادیده گرفتن ملاحظات و آموزه‌های غیرقابل‌انکار اخلاق محیط‌زیستی، فرهنگ شکار و شکارچی‌گری را که در این سال‌ها مورد انزجار اقوام و ملت‌های اکثر نقاط جهان قرار گرفته است، به‌نام فرهنگ بختیاری در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسانده است!

     گفتنی‌است که ثبت «شکار کبک» به‌نام میراث فرهنگی بختیاری در حالی اتفاق افتاده است که؛ به‌دنبال معرفی و انتخاب گونه‌های نماد جانوری استان‌های کشور، کبک‌دری(طبق نامه شماره ۶۱۰۸/۳۲ مورخه ۸/۲/۸۷) به عنوان نماد جانوری استان چهارمحال و بختیاری از سوی سازمان حفاظت محیط زیست معرفی شده و بنابر اظهارات مسئولان اداره کل حفاظت محیط زیست استان و پژوهش‌های میدانی صورت گرفته، جمعیت این پرنده در اثر شکار به شدت کاهش یافته و در شمار گونه‌های مورد تهدید تحت برنامه‌های شدید حفاظتی سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته است.

     چنین است که ما اعضای انجمن‌های محیط‌زیستی استان چهارمحال و بختیاری ضمن محکوم کردن این اقدامات ضد آموزه‌های اخلاق محیط‌زیستی و ضد فرهنگ سرزمین بختیاری، از تمامی دوستداران و فعالان محیط‌زیستی، فرهیختگان فرهنگی‌اجتماعی و دست‌اندرکاران حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی و محیط‌زیستی استان و کشور می‌خواهیم تا با واکنش‌های سزاوار به این ماجراها، اجازه ندهند چنین ضد ارزشی‌هایی در فهرست آثار ملی کشور به‌نام سرزمین بختیاری با آن تنوع‌زیستی منحصر به‌فرد، به ثبت برسد.

انجمن‌های محیط‌زیستی استان چهارمحال و بختیاری:

انجمن محیط‌زیستی تسنیم بروجن، انجمن محیط‌زیستی فوژان سبز شهرکرد، انجمن محیط‌زیستی وحدت سبز فرخ‌شهر،انجمن محیط‌زیستی دوستداران طبیعت بروجن،انجمن محیط‌زیستی حافظان طبیعت شیدا، انجمن محیط‌زیستی موج سبز، انجمن محیط‌زیستی نغمه سبز، انجمن محیط‌زیستی سرزمین مهر فارسان، انجمن محیط‌زیستی حافظان طبیعت شهرکرد

پی نوشت:

– به خوانندگان گرامی طبیعت بختیاری پیشنهاد می‌کنم یادداشت محمد درویش که با عنوان «ثبت کبک‌کشی: رویداد تلخی که امید می‌پراکند!» در روزنامه اعتماد مورخ ۱۳ اسفند ۹۱ منتشر شده است را حتما” بخوانند.

– خبرگزاری مهر: جوابیه؛ توجیحات میراث فرهنگی چهارمحال و بختیاری در خصوص ثبت ملی دو پرونده شکار

– خبرگزاری ایرنا: شعار بخش گردشگری جشنواره همراه تهران اعلام شد

– خبرگزاری میراث فرهنگی: ثبت شکار کبک، تیرخلاص به طبیعت بختیاری!

     روز چهارشنبه ۱۸ بهمن‌ماه، گندمان میزبان نخستین نشست هم‌اندیشی یک‌روزه تالاب‌های استان بود که به همت انجمن محیط‌زیستی تسنیم بروجن و همکاری بخشداری گندمان برگزار شد. بیش از یک‌صد نفر از اعضای شوراهای اسلامی و دهیاران به‌عنوان نمایندگان جوامع محلی اطراف تالاب‌های منطقه و هم‌چنین مسئولان دولتی، تشکل‌های مردمی‌ و دوستداران محیط‌زیست استان در این نشست حضور داشتند.

     رییس انجمن محیط‌زیستی تسنیم بروجن، مشارکت مسئولانه نمایندگان جوامع محلی ساکن در اطراف تالاب‌های استان را از جمله نقاط قوت این نشست دانسته که می‌تواند زمینه‌ساز امیدواری‌های زیادی برای همراهی آنان در اجرای برنامه‌های حفاظتی و مدیریتی تالاب‌های استان باشد. خانم لیلا اخلاصی هدف از انتخاب گندمان به‌عنوان محل برگزاری این نشست را «افزایش اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی عمومی به بهره‌برداران محلی ‌درباره وابستگی متقابل بین آب‌ها و تالاب‌ها» جهت افزایش سطح مشارکت و آشنایی بیشتر جوامع محلی با پتانسیل‌های اشتغال‌زایی و درآمدزایی تالاب‌ها و تهدیدهای پیش‌روی این محیط‌های تالابی ارزشمند دانسته که از اهداف محوری دست‌اندراران کنوانسیون رامسر در سال ۲۰۱۳ می‌باشد.

     در این نشست هم‌اندیشی که با شعار «تالاب‌ها از آب مراقبت می‌کنند» و در کنار تالاب گندمان برگزار شد، محمد درویش عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور به‌عنوان سخنران شرکت کرده و ابتدا با اشاره‌ای به پیشینه کنوانسیون بین‌المللی تالاب‌ها که برای اولین بار در ۴۲ سال پیش در رامسر برگزار شد، به جایگاه تالاب‌های کشور در سیاهه این کنوانسیون و اهمیت ثبت بین‌المللی محیط‌های تالابی کشور پرداخته و در راستای تحقق اهداف سال ۲۰۱۳ میلادی این کنوانسیون جهانی، به روابط دوسویه آب و تالاب و هم‌چنین وضعیت نگران کننده حاکم بر مدیریت منابع آبی کشور تأکید کردند.

     این متخصص حوزه محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور روند سدسازی سال‌های اخیر و عدم رعایت حق‌آبه طبیعی تالاب‌ها، توسعه غیراصولی و بی‌رویه زمین‌های کشاورزی، تغییر کاربری اراضی حاشیه تالاب‌ها به زمین کشاورزی و حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز با برداشت‌های بیش از ظرفیت را عوامل اصلی افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی، خشکی تالاب‌ها و نهایتا” فرو نشست زمین در این عرصه‌های طبیعی ارزشمند دانسته که متأسفانه در استان چهارمحال و بختیاری نیز منجر به تبدیل تالاب‌هایی مانند خانمیرزا، دهنو، شهرکرد و گندمان  به کانون‌های تولید گرد و خاک در منطقه شده‌است.

     محمد درویش پژوهشگر برجسته کشور، توجه به ظرفیت‌های گردشگری و اکوتوریسمی تالاب گندمان و سکونتگاه‌های روستایی اطراف آن و چشم‌اندازهای کم‌نظیر سبزکوه و کلار در اطراف گندمان و هم‌چنین عبور جاده خوزستان از این منطقه – که فلات مرکزی را به جنوب کشور متصل می‌کند – را برای تغییر شیوه‌های بهره‌بردای(زراعی و دامی) از تالاب گندمان بسیار با اهمیت دانسته و آن‌را یکی از محورهای راهبردی تغییر معیشت و ایجاد اشتغال پایدار در منطقه بیان کردند. احیای تالاب گندمان زمینه‌ساز بازگشت مجدد پرندگان به منطقه شده که می‌توان با ایجاد سایت‌های پرنده‌نگری و کاشانه‌های روستایی، زیرساخت‌های ورود گردشگران داخلی و خارجی به منطقه را فراهم کرده تا ضمن معرفی گندمان در سطح ملی و جهانی، پتانسیل‌های اشتغال‌زایی و درآمدزایی کم‌نظیری را در منطقه ایجاد کرده که از پایداری اطمینان‌بخشی نیز برخوردار باشند.

     محمد درویش در بخشی از سخنان خود، توسعه ناپایدار کشاورزی را متهم ردیف اول در ماجرای بحران آب و افت شدید سطح آب سفره‌های زیرزمینی دشت‌های کشاورزی کشور بیان کرده، به‌طوری‌که آمار تخلیه از منابع زیرزمینی در سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۹۰ نشان می‌دهد که در سال ۱۳۵۰ میزان تخلیه کمتر از ۲۰۰۰۰ میلیون مترمکعب بوده در حالی‌که در سال ۱۳۹۰ به حدود ۸۰۰۰۰ میلیون مترمکعب رسیده است. به همین نسبت سطح آب زیرزمینی در سال ۱۳۵۰ از حدود ۲ متر افت به حدود ۱۸ متر افت در سال ۱۳۹۰ رسیده است. متأسفانه در این سال‌ها در بخش کشاورزی به خاطر رسیدن به تولید بیشتر فقط توسعه در سطح و افقی را در دستور کار داشته‌ایم ولی راندمان آبیاری نه‌تنها افزایش چشم‌گیری نداشته بلکه هرسال شاهد افزایش روند برداشت نیز بوده‌ایم و در حال حاضر راندمان آبیاری بین ۳۰-۳۵ درصد است. البته سدسازی‌های بی رویه و جانمایی غلط استقرار صنایع با نیاز آبی بالا نیز در تشدید این روند مؤثر بوده‌است.

     سعید یوسف‌پور مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان با شرکت در برنامه پرسش و پاسخ این نشست، به سؤال‌های نمایندگان جوامع محلی و دوستداران طبیعت در خصوص برنامه‌های دولت در زمینه حفاظت و احیای تالاب‌های استان پاسخ داده و از تهیه «طرح جامع مدیریت منابع آبی در برش‌های استانی و شهرستانی» خبر داد.

     مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان توجه به «مدیریت زیست‌بومی یک‌پارچه» را از برنامه‌های پیش‌‌روی و مورد تأکید سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور عنوان کرده و طرح «پرداخت در قبال خدمات اکوسیستمی» را یکی از مهم‌ترین راه‌کارهای تأمین منابع مالی برای هزینه‌های حفاظت و مدیریت محیط‌زیست و منابع طبیعی استان دانستند.

     تولید آب مورد نیاز در استان‌های اصفهان و خوزستان و هم‌چنین سدهای بزرگ برق‌آبی احداث شده در منطقه، مهم‌ترین خدمت اکوسیستمی استان چهار‌محال و بختیاری به این ‌استان‌های پایین‌دستی بوده که بر اساس این طرح بخشی از درآمد بخش‌های صنعتی، گردشگری و کشاورزی این استان‌ها به چهارمحال و بختیاری در بالادست اختصاص یافته تا در طرح‌های حفاظت آب و خاک و حفظ پوشش گیاهی هزینه گردد.

     حجت‌الاسلام زمانی امام جمعه گندمان در این نشست، از مسئولان نهادهای دولتی متولی در حوزه محیط‌زیست و حوادث غیرمترقبه استان خواستار توجه بیشتر به حفاظت و مراقبت از  تالاب ارزشمند گندمان شده و از مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان خواستند که نسبت به تالاب گتدمان نگاهی بین‌المللی داشته باشند و در همان سطح از اهمیت و اعتبار با این تالاب برخورد کنند.

     بهروز امینی بخشدار گندمان ضمن قدردانی از تلاش‌های انجمن محیط‌زیستی تسنیم برای برگزاری هرچه مؤثرتر این نشست، خواستار پیگیری‌های بیشتر و سزاوارانه اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان برای ثبت بین‌المللی تالاب گندمان در کنوانسیون رامسر شده و اظهار امیدواری کردند که با تکرار برگزاری چنین نشست‌های آگاهی‌بخش، سطح مشارکت مردم محلی در برنامه‌های حفاظتی و احیایی تالاب‌ها افزایش یافته تا با همت بیشتر و درخور دستگاه‌های دولتی مرتبط، شاهد ثبت تالاب گندمان به‌عنوان ۲ هزار و هشتاد و هشتمین تالاب بین‌المللی در کنوانسیون رامسر باشیم.

     بخشدار گندمان احداث بندخاکی و تغییر شیوه آبیاری در زمین‌های کشاورزی اطراف تالاب را در احیای مجدد گندمان و بازگشت پرندگان به این تالاب، حیاتی خوانده و از همکاری‌های داوطلبانه کشاورزان، انجمن محیط‌زیستی تسنیم، اداره حفاظت محیط‌زیست و فرمانداری بروجن در انجام این فعالیت‌های طبیعت‌دوستانه تقدیر و تشکر کردند. آقای امینی اظهار امیدواری کردند که با تخصیص اعتبارات مصوب شده در سازمان حفاظت‌محیط زیست کشور، بزودی شاهد اجرای برنامه‌های مدون حفاظتی و احیایی در تالاب گندمان و چغاخور باشیم.

     بازدید از بندخاکی احداث شده در محل غار اشک زلیخا در شرق تالاب گندمان، برنامه پایانی این نشست بوده که با حضور شرکت کنندگان در نشست صورت پذیرفت.

در همین رابطه:

– خبرگزاری مهر: ظرفیت‌های بالای گردشگری تالاب گندمان/ تهیه طرح جامع مدیریت منابع آبی

– خبرگزاری ایسنا: تاکنون بیش از ۸۴ تالاب با اهمیت بین‌المللی در ایران شناسایی شده است

– وب‌سایت اداره کل حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری: طرح جامع مدیریت منابع آبی در سطح کلان و منطقه‌ای درحال تدوین است

     از آنجا‌که در سال‌های اخیر در اثر برداشت‌های غیرمجاز و عدم مدیریت صحیح منابع آبی، تالاب‌های دیار بختیاری نیز با افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی مواجه و شدیدا”در معرض خطر خشکیدگی و نابودی قرار گرفته‌اند، انجمن محیط‌زیستی تسنیم بروجن در صدد است تا هم‌زمان با آیین‌های بزرگداشت روز جهانی تالاب‌ها(دوم فوریه – سال ۲۰۱۳ میلادی)؛ با همکاری بخشداری گندمان در روز چهارشنبه مورخ ۱۸ بهمن‌ماه نشست هم‌اندیشی یک‌روزه‌ای را با حضور نمایندگان جوامع محلی اطراف تالاب‌های منطقه، مسئولان دولتی، تشکل‌های مردمی و دوستداران محیط‌زیست استان چهارمحال و بختیاری در محل بخشداری گندمان برگزار کنند.

     گفتنی است؛ در این نشست هم‌اندیشی که با شعار«تالاب‌ها از آب مراقبت می‌کنند»برگزار خواهد شد، دوست عزیزمان محمد درویش متخصص و چهره‌ی نام‌آشنای حوزه محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور به‌عنوان سخنران شرکت کرده و در راستای تحقق اهداف کنوانسیون جهانی تالاب‌ها در سال ۲۰۱۳ میلادی، که همان«افزایش اطلاع‌رسانی عمومی درباره وابستگی متقابل بین آب‌ها و تالاب‌ها»است، ایراد سخن کرده و با حضور مسئولان محلی دستگاه‌های دولتی مرتبط، به روابط دوسویه آب و تالاب و هم‌چنین روند نگران کننده برداشت‌های غیرمجاز، عدم رعایت حق‌آبه طبیعی تالاب‌ها و افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی و نهایتا” فرو نشست زمین و تبدیل تالاب‌هایی مانند خانمیرزا، دهنو، شهرکرد و گندمان به کانون‌های تولید گرد و خاک در منطقه خواهند پرداخت.

     مصاحبه نگارنده با خبرگزاری مهر را نیز می‌توانید در اینجا بخوانید.

    توسعه فرهنگ منابع طبیعی و افزایش سطح مشارکت جوامع محلی، همواره به عنوان یکی از مهمترین مؤلفه ها و مأموریت های محوری نهادهای فعال در حوزه منابع طبیعی و محیط زیست کشور مطرح بوده و تمامی دست­ اندرکاران و فعالان این حوزه بر این باورند که دستیابی به این هدف بزرگ در گروی همکاری مسئولانه تمامی نهادهای دولتی و مردم نهاد مرتبط و دلسوزان کشور بوده تا با بهره گیری از همه­ توانمندی­ ها و ظرفیت­ های فرهنگی، آموزشی و اعتقادی جامعه و با آموزش و بیان مبانی علمی و اعتقادی مربوط به این حوزه، مردم جوامع محلی را نسبت به پاسداری و حراست از منابع طبیعی و محیط زیست پیرامون­شان حساس ساخت.

     بر همین بنیاد، انجمن محیط زیستی تسنیم بروجن به دنبال برگزاری چندین جلسه کارشناسی توجیهی با کارشناسان و مسئولان ادارات تبلیغات اسلامی، منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست استان، اقدام به تهیه طرحی به نام “طبیعت در پناه شریعت” کرده تا با هم افزایی و تقویت و توسعه رابطه حوزه‌ های علمیه و ادارات تبلیغات اسلامی با نهادهای دولتی و غیردولتی متولی منابع طبیعی و محیط زیست، حتی‌المقدور از ظرفیت‌ ها و توانمندی‌ های مبلغان روحانی در جهت آگاه­ سازی جوامع و بهره‌برداران محلی به نحو شایسته استفاده شود.

     در همین راستا، ایام سوگواری دهه­ ی محرم­ پیش ­روی به عنوان نخستین مرحله اجرایی این طرح در شهرستان بروجن – به عنوان منطقه پایلوت – انتخاب شده و انجن تسنیم با همکاری اداره تبلیغات اسلامی بروجن اقدام به شناسایی مبلغین روحانی منطقه کرده، بسته های آموزشی تهیه و در اختیار آن مبلغان روحانی قرار گرفته و از آنان خواسته شده است تا بخشی از زمان سخنرانی ­ها و حضور خود در جمع مردم مناطق مختلف شهرستان را به اجرای این طرح اختصاص داده تا در این رهیافت ضمن افزایش سطح آگاهی­ های عمومی مردم، حساسیت­ آنان نسبت به حفاظت از مواهب طبیعی منطقه­ شان بیشتر شود.

     در این طرح، هیئت های مذهبی نیز به عنوان یکی دیگر از ظرفیت های فرهنگی مذهبی مدنظر قرار گرفته و برای نخستین بار اعضای انجمن تسنیم با تمامی مسئولین هیئت های مذهبی منطقه ارتباط برقرار کرده و از آنان خواسته شده است تا در مناسبت های مذهبی در زمینه کاهش مصرف و جمع آوری صحیح ظروف پلاستیکی همکاری و اقداماتی نمادین و آموزشی صورت پذیرد.

      شوربختانه در برخی مراسمات مذهبی، استفاده بیش­ از­ حد از ظروف و کیسه ­های پلاستیکی، عدم جمع­ آوری صحیح و رهاسازی این زباله­ ها در مکان­ های عمومی و خیابان­ ها و طبیعت مشهود و نگران کننده بوده که علاوه بر آلودگی­ های دیداری، منابع آب و خاک را نیز آلوده کرده و محیط زیست را با تهدیدهای جدی مواجه می سازد.

     در این مرحله از طرح، از مسئولین هیئت های مذهبی خواسته شده است تا در دهه محرم پیش ­روی، در یک اقدام نمادین استفاده از ظروف و کیسه­ های پلاستیکی در برنامه­ های پذیرایی این ایام را به حداقل ممکن رسانده و بدین ترتیب با استفاده از جایگزین مناسب برای آنها (مثل ظروف استیل و ملامین و یا ظروف قابل جذب)، گام ­های موثری در آموزش خانواده­ ها برای کاهش مصرف ظروف پلاستیکی و حفظ محیط زندگی و طبیعت ارزشمند­مان برداشته شود.

     امید آنکه این طرح مورد استقبال و حمایت روحانیون مبلغ بام ایران قرار گرفته تا ضمن ارتقای سطح کیفی آن، به الگویی موفق و کاربردی از این طرح دست یافته که قابلیت توسعه و اجرا در سطوح اجتماعی بزرگتری را داشته باشد.

امسال برای نخستین بار  است که به بهانه روز جهانی کودک، شاهد نامگذاری “هفته ملی کودک” در کشور هستیم که از ۱۵ تا ۲۱ مهر در سراسر کشور برگزار می شود. در روزشمار این هفته، خردمندانه حوزه طبیعت و محیط زیست مورد توجه قرار گرفته و سزاوارانه آخرین روز این هفته(۲۱ مهرماه) به نام “کودک، طبیعت و میراث فرهنگی” نامگذاری شده است.

نکته قابل تأمل در ترکیب دستگاه ها و نهادهای دولتی برگزار کننده این هفته – که وزارت بهداشت، وزارت آموزش و پرورش، سازمان بهزیستی ، سازمان میراث فرهنگی، وزارت دادگستری و نیروی انتظامی را شامل می شوند – نبود سازمان های متولی در حوزه طبیعت و محیط زیست کشور است که ناباورانه به رغم همخوانی و همسویی مأموریت های سازمانی شان با اهداف آخرین روز این هفته ملی، از کمترین سهم مشارکتی در برنامه های این هفته برخوردار بوده و به نظر می رسد در سطح ملی کوچکترین هماهنگی و دعوتی از دستگاه های منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست کشور برای مشارکت در ستاد مرکزی و ستادهای استانی برگزار کننده این هفته صورت نگرفته است!

بدون شک برای اینکه موضوعات و ملاحظات محیط زیستی از وزنی بایسته در معادلات جامعه برخوردار شوند، بایستی فرهنگ سازی را از کودکان شروع کرده و برنامه های فرهنگ و اخلاقی محیط زیست را به کودکستان‌ها و دبستان‌ها – خصوصا” در جوامع محلی و روستاها – کشاند. باید کاری کرد که کودکان مان برای تمامی موجودات زنده جانوری و گیاهی و کلماتی چون حیات وحش، درخت، طبیعت، کوهستان، آب و رودحانه حرمت قائل شده و عمیقاً نسبت به هر چیزی که این حرمت را خدشه دار کند، واکنش نشان دهند.

چنین است که نگارنده به سهم خود از اقدام نمادین اداره کل منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری که با همراهی انجمن محیط زیستی تسنیم بروجن و آموزش و پرورش گندمان؛ در پاسداشت روز “کودک و طبیعت”، در روز چهارشنبه ۱۹ مهر اقدام به برگزاری یک کارگاه آموزشی در یکی از مدارس جوامع محلی بام ایران – منطقه دوراهان شهرستان بروجن – کردند. این مدارس واقع در حوضه آبخیز الگویی استان چهارمحال و بختیاری بوده که قرار است با اجرای برنامه های آموزشی ترویجی و مشارکت جدی جوامع محلی، نهایتا” یک الگوی موفق از مدیریت جامع منابع طبیعی به دست آید.

نگارنده نیز به واسطه وظیفه ای که در اداره منابع طبیعی و انجمن تسنیم بر عهده دارد، در این برنامه که با شعار “طبیعت سالم؛ طبیعتی شایسته کودکان” و برای نخستین بار در هفته ملی کودک در جوامع محلی بام ایران برگزار می شد شرکت داشته که در این فرصت فرهنگ سازی سبز به خوبی مفاهیم ساده منابع طبیعی به کودکان و دانش آموزان جوامع محلی آموزش داده شد.

یقینا” از مهمترین هدف های نامگذاری این روز، اجرای چنین برنامه های آموزشی در مدارس و مراکز آموزش کودکان، حساس کردن کودکان نسبت به طبیعت و موضوعات محیط زیستی پیرامون محل زندگی شان است و فراموش نکنیم که این مهم تنها با مشارکت و همراهی مسئولانه دست اندرکاران و مربیان نهاد آموزش و پرورش و تشکل های مردمی دست یافتنی خواهدبود.

دیروز ۲۴ شهریور؛ رویشگاه جنگلی شمس ­آباد دوراهان در بام ایران – که در محدوده حوضه آبخیز الگویی استان چهارمحال و بختیاری برای مدیریت جامع منابع طبیعی واقع شده است – پذیرای بیش از ۱۵۰ نفر از دوستداران طبیعت بود که داوطلبانه آمده بودند تا به بهانه پاسداشت سال جهانی جنگل(۲۰۱۱) و دهه تنوع زیستی ملل متحد، برای نخستین بار در برنامه پاک­سازی مشارکتی جنگل در دیار بختیاری شرکت کنند.

نگارنده این افتخار را داشته که همراه با دوستان پرتلاش و سختکوش ­ام در انجمن محیط­ زیستی تسنیم بروجن وظیفه هماهنگی و برگزاری این برنامه پاک­سازی جنگل از زباله را سزاوارانه برعهده گیریم و میزبان شرکت کنندگان در این برنامه که زنان و مردان جوامع محلی ذینفع، اعضای انجمن­ های محیط­ زیستی استان و کارکنان برخی ادارات و نهادهای دولتی را شامل می­ شدند، باشیم.

برجسته­ ترین ویژیگی این برنامه، حضور چشم­ گیر و قابل­ تحسین زنان و مردان جوامع محلی و بهره­ برداران منطقه بود که به همت بخشداری، دهیاری و اداره منابع طبیعی منطقه و هم­چنین دعوت­ های چهره­ به­ چهره اعضای انجمن تسنیم در ده روز گذشته صورت پذیرفته بود. حضوری امیدوار کننده که همواره از دغدغه­ های فعالان و دست­ اندرکاران حوزه منابع طبیعی و محیط­ زیست کشور بوده و از آن به­ عنوان یکی از محوری­ ترین راهبردهای برون­ رفت از بحران­ های پیش­ روی زیست­ بوم­ های کشور نام برده می­ شود.

البته حضور دوستداران طبیعت از فرمانداری بروجن، بخشداری و شهرداری گندمان، ادارات منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست استان و همچنین تشکل­ های مردم­ نهاد سراسر استان در این برنامه فرهنگی­ ترویجی قابل­ تقدیر و دلگرم کننده بوده و بدون­ شک اینگونه احساس مسئولیت­ ها، تشویق کننده بوده و سطح مشارکت جوامع محلی در برنامه­ های صیانت از منابع طبیعی کشور را بالا خواهد برد.

از دیگر نکات قابل­ توجه و شاید بتوان گفت کم­ همتا در اجرای این برنامه، که یقینن می­ توان از آنها به عنوان رفتارهای فرهنگی و الگویی نام برد؛ دقت در انتخاب نوع و شیوه پذیرایی­ ها بود که شرکت کنندگان در این برنامه را به شدت تحت تأثیر قرار داده بود. برخلاف عرف پذیرایی در بسیاری از همایش­ ها و برنامه های دولتی و غیردولتی که غالبا” از کیک و آبمیوه و در ظروف و کیسه­ های پلاستیکی استفاده می­ شود، مجریان این برنامه در یک اقدام فرهنگی­ ترویجی به­ جای پذیرایی­ های مرسوم، از تنقلات شامل مغز بادام، کشمش، نخودچی، بادام زمینی و …. در پاکت­ های کاغذی بسته بندی شده که بر روی آنها شعار “هر روز یک کیسه پلاستیکی کمتر” نوشته شده بود استفاده کرده بودند. به­ جای آبمیوه­ های پاکتی نیز از میوه­ های فصل استفاده شده بود که کمترین زباله را داشته و به عنوان حرکت­ های فرهنگی در بین شرکت کنندگان بسیار مؤثر بود.

استفاده از کپسول و اجاق گاز برای تهیه نوشیدنی داغ و خودداری کردن از روشن کردن آتش و استفاده از سوخت­ های هیزمی نیز یک اقدام فرهنگی از دوستان ما در انجمن تسنیم بود که در راستای ترویج فرهنگ جایگزینی سوخت­ های فسیلی با سوخت­ های هیزمی در بین جوامع محلی ساکن در رویشگاه­ های جنگلی صورت گرفت. واکنش­ های خوب شرکت کنندگان به این اقدامات فرهنگی جانبی در برنامه، حکایت از مؤثر واقع شدن اینگونه رفتارهای فرهنگی کوچک در راستای ارتقای ظرفیت­ های فرهنگی جامعه­ مان در حوزه محیط زیست و منابع طبیعی دارد.

بدون شک به­ دنبال اجرای چنین برنامه­ هایی که با حضور گسترده مردم جوامع محلی همراه است، می­ توان به افزایش سطح آگاهی­ ها و مشارکت آن جوامع در پاسداری و صیانت از طبیعت پیرامون­ شان امیدوار بود. باشد که انجمن­ های محیط­ زیستی به جای پرداختن به فعالیت­ های ویترینی و نمایشی، آگاهانه به میان جوامع محلی رفته و همراه با بهره­ برداران واقعی برای عرصه­ های طبیعی کشور برنامه­ ریزی کرده و هر یک از آنان را به مدافعان و پاسداران واقعی زیست­ بوم­ شان تبدیل کنند.

در همین رابطه:

– خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا): برنامه پاکسازی مشارکتی جنگل در بروجن برگزار شد

– گزارش اجرای برنامه در وب سایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری

با همت و تلاش تشکل های مردم نهاد محیط زیستی، استان های چهارمحال و بختیاری، کرمانشاه، گلستان، گیلان، مازندران، فارس، اصفهان و کردستان آماده شده اند تا به صورت همزمان و هماهنگ در روز جمعه ۲۴ شهریور، بخشی از جنگل های خود را به بهانه پاسداشت سال جهانی جنگل(۲۰۱۱) و دهه تنوع زیستی ملل متحد، پاکسازی کنند.

در این حرکت ملی ارزشمند؛ تشکل های غیردولتی محیط زیستی، جوامع محلی ذینفع و دستگاه های دولتی مرتبط در این استان ها مشارکت خواهند داشت.

بدون شک یکی از مهمترین هدف های این برنامه، ارتقای سطح مشارکت جوامع محلی در پاسداری و صیانت از رویشگاه های جنگلی کشور است. در این برنامه فرهنگی؛ به پاس حرمت درختان، زباله های رها شده در جنگل جمع آوری و به صورت عملی اخلاق محیط زیستی و رفتارهای سزاوارانه با طبیعت آموزش داده می شود.

انجمن محیط زیستی تسنیم در بام ایران نیز به عنوان هماهنگ کننده استانی این برنامه در استان چهارمحال و بختیاری؛ هماهنگی های لازم با تشکل های محیط زیستی و نهادهای دولتی مرتبط را به عمل آورده تا با همکاری و مشارکت فعالانه جوامع محلی ذینفع، برای نخستین بار این برنامه مؤثر و ارزشمندی را در روز جمعه ۲۴ شهریور از ساعت ۹ تا ۱۱ صبح در منطقه جنگلی شمس آباد دوراهان (شهرستان بروجن) به اجرا درآورند.

منطقه جنگلی شمس آباد در محدوده حوضه آبخیز الگویی دوراهان در شهرستان بروجن واقع شده است. همانطور که آگاهید، بر اساس سیاست گذاری های جدید سازمان جنگل ها و مراتع کشور، در هر استان یک حوضه آبخیز پایلوت انتخاب شده که قرار است با همکاری مؤثر دستگاه های دولتی مرتبط و مشارکت فعالانه مردم منطقه؛ تمامی ظرفیت های اشتغال زایی و درآمدزایی موجود در آن حوضه آبخیز ساماندهی شده و با کاهش وابستگی معیشتی مردم به عرصه های طبیعی، روند تخریب سرزمین مهار شده و از این طریق بتوان به یک الگوی موفق و پایدار از مدیریت جامع منابع طبعی دست یافته و به سایر مناطق استان تعمیم داده شود.

به همت اداره کل منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری و فرمانداری بروجن، برای روز جمعه در شهرهای شهرکرد، بروجن و گندمان وسیله ایاب و ذهاب برای شهروندان علاقمندان به شرکت در این برنامه تدارک دیده شده است. انتظار می رود تمامی دوستداران طبیعت و دستگاه های دولتی مرتبط و رسانه های استانی و کشوری سزاوارانه در برگزاری آیین های این روز مشارکت فعال داشته باشند.

نگارنده به همراه دوستان خوبم در انجمن محیط زیستی تسنیم چشم انتظار حضور سبزتان در این برنامه خواهیم بود. تلفن تماس ۰۹۱۳۷۰۱۷۰۳۶

 علاقمندان می توانند جهت کسب اطلاعات و هماهنگی بیشتر، با دفاتر انجمن های هماهنگ کننده در استان های هدف تماس برقرار کنند.